Ung thư đại tràng thường phát triển từ nhiều yếu tố kết hợp, bao gồm yếu tố di truyền, chế độ ăn uống, lối sống và một số bệnh lý nền. Các nguyên nhân chính gây ra ung thư đại tràng có thể được chia thành hai nhóm lớn: các yếu tố nguy cơ không thể kiểm soát (như tuổi tác và di truyền) và các yếu tố nguy cơ có thể kiểm soát (như chế độ ăn uống, lối sống). Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến ung thư đại tràng.
Hội chứng Lynch là tình trạng di truyền làm tăng nguy cơ phát triển ung thư đại trực tràng cùng nhiều dạng ung thư khác
1. Yếu tố di truyền
Một phần nhỏ các trường hợp ung thư đại tràng có liên quan đến yếu tố di truyền. Các hội chứng di truyền phổ biến nhất bao gồm:
- Hội chứng Lynch: Đây là nguyên nhân di truyền phổ biến nhất, chiếm khoảng 2-4% các trường hợp ung thư đại tràng. Hội chứng này liên quan đến đột biến gene ảnh hưởng đến khả năng sửa chữa DNA, làm tăng nguy cơ ung thư không chỉ ở đại tràng mà còn ở các cơ quan khác.
- Bệnh đa polyp tuyến gia đình (FAP): Đây là bệnh di truyền gây ra sự phát triển hàng trăm đến hàng ngàn polyp trong đại tràng từ khi còn trẻ. Nếu không điều trị, gần như tất cả các trường hợp mắc FAP sẽ phát triển thành ung thư đại tràng trước tuổi 40.
2. Polyp đại tràng
Polyp đại tràng là những khối u lành tính xuất hiện trên lớp niêm mạc đại tràng. Tuy nhiên, một số loại polyp, đặc biệt là polyp tuyến (adenomatous polyps), có nguy cơ tiến triển thành ung thư nếu không được phát hiện và cắt bỏ. Polyp tuyến chiếm khoảng 70-80% các trường hợp polyp đại tràng và có thể trở thành ung thư sau một thời gian phát triển.
3. Bệnh viêm đại tràng mạn tính
Những người mắc các bệnh viêm đại tràng mạn tính như bệnh Crohn hoặc viêm loét đại tràng có nguy cơ cao mắc ung thư đại tràng. Viêm nhiễm mạn tính kéo dài trong niêm mạc đại tràng có thể gây tổn thương tế bào và dẫn đến sự phát triển của ung thư. Theo một nghiên cứu đăng trên tạp chí Lancet Gastroenterology & Hepatology, bệnh nhân bị viêm đại tràng mạn tính có nguy cơ mắc ung thư đại tràng cao hơn 2-3 lần so với người không có bệnh viêm đại tràng.
4. Chế độ ăn uống không lành mạnh
Chế độ ăn uống có ảnh hưởng mạnh đến nguy cơ phát triển ung thư đại tràng:
- Tiêu thụ nhiều thịt đỏ và thực phẩm chế biến sẵn: Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng tiêu thụ thịt đỏ (như thịt bò, cừu) và thực phẩm chế biến sẵn (như xúc xích, thịt xông khói) làm tăng nguy cơ ung thư đại tràng. Theo Tổ chức Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC), ăn khoảng 50g thực phẩm chế biến sẵn mỗi ngày làm tăng nguy cơ mắc ung thư đại tràng lên 18%.
- Ít chất xơ: Chế độ ăn uống thiếu chất xơ cũng là yếu tố nguy cơ. Chất xơ giúp duy trì sức khỏe của đường ruột và hỗ trợ quá trình tiêu hóa, làm giảm nguy cơ phát triển ung thư đại tràng.
5. Lối sống không lành mạnh
- Thiếu hoạt động thể chất: Những người ít vận động có nguy cơ mắc ung thư đại tràng cao hơn. Hoạt động thể chất giúp điều chỉnh cân nặng và cải thiện chức năng hệ miễn dịch, giảm viêm trong cơ thể và giảm nguy cơ mắc ung thư.
- Béo phì: Những người bị béo phì có nguy cơ mắc ung thư đại tràng cao hơn so với người có chỉ số BMI bình thường. Một nghiên cứu của Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (American Cancer Society) cho thấy người béo phì có nguy cơ mắc ung thư đại tràng cao hơn khoảng 30%.
- Hút thuốc lá: Hút thuốc là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ung thư đại tràng, đặc biệt là đối với những người hút thuốc lâu dài. Các nghiên cứu chỉ ra rằng nguy cơ mắc ung thư đại tràng ở người hút thuốc tăng khoảng 20% so với người không hút thuốc.
- Uống rượu: Tiêu thụ nhiều rượu cũng làm tăng nguy cơ ung thư đại tràng. Theo một nghiên cứu, uống hơn 2 ly rượu mỗi ngày làm tăng nguy cơ ung thư đại tràng lên tới 25%.
6. Tuổi tác
Nguy cơ mắc ung thư đại tràng tăng dần theo tuổi tác. Hầu hết các trường hợp ung thư đại tràng được phát hiện ở những người trên 50 tuổi. Đó là lý do tại sao các chương trình sàng lọc định kỳ thường khuyến cáo bắt đầu từ độ tuổi này.
7. Tiền sử gia đình hoặc tiền sử cá nhân về ung thư đại tràng
Những người có người thân mắc ung thư đại tràng, hoặc những người đã từng mắc bệnh này, có nguy cơ cao hơn mắc lại hoặc tái phát bệnh. Nếu có tiền sử gia đình, khả năng mắc ung thư đại tràng tăng lên từ 2-3 lần.
8. Tiền sử mắc các loại ung thư khác
Những người từng mắc ung thư vú, ung thư tử cung, hoặc ung thư buồng trứng cũng có nguy cơ cao hơn mắc ung thư đại tràng do có thể có những đột biến gene liên quan đến nhiều loại ung thư.
9. Di truyền các gene đột biến
Một số người có nguy cơ mắc ung thư đại tràng cao do di truyền các đột biến gene liên quan đến sửa chữa DNA hoặc các gene kiểm soát sự phát triển tế bào, như đã thấy trong hội chứng Lynch hoặc FAP.
Để đặt lịch khám hoặc tư vấn cùng PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn, quý khách vui lòng liên hệ:
