Chế độ ăn uống và lối sống có ảnh hưởng rất lớn đến nguy cơ phát triển ung thư đại trực tràng. Các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng nhiều yếu tố liên quan đến ăn uống, cân nặng, và hoạt động thể chất có thể tăng hoặc giảm nguy cơ mắc căn bệnh này. Dưới đây là các yếu tố cụ thể về chế độ ăn uống và lối sống ảnh hưởng đến nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng.
1. Chế độ ăn uống và ung thư đại trực tràng
Chế độ ăn uống được cho là đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của ung thư đại trực tràng. Các loại thực phẩm bạn ăn hàng ngày có thể hoặc làm tăng nguy cơ mắc bệnh hoặc giúp bảo vệ cơ thể khỏi ung thư.
1.1 Thực phẩm làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng
- Thịt đỏ và thực phẩm chế biến sẵn: Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng ăn nhiều thịt đỏ (như thịt bò, thịt lợn, thịt cừu) và thực phẩm chế biến sẵn (như xúc xích, thịt xông khói, lạp xưởng) làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng. Theo Tổ chức Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC), tiêu thụ khoảng 50g thực phẩm chế biến sẵn mỗi ngày có thể làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng lên tới 18%. Các sản phẩm từ thịt chế biến sẵn chứa các hợp chất như nitrat và nitrit, có thể tạo ra nitrosamine, một chất gây ung thư. Ngoài ra, khi nấu ở nhiệt độ cao (như nướng hoặc chiên), thịt đỏ cũng có thể sản sinh ra các hợp chất gây ung thư như amin dị vòng (HCAs) và hydrocacbon thơm đa vòng (PAHs).
- Chế độ ăn nhiều mỡ bão hòa: Chế độ ăn uống giàu chất béo bão hòa, thường có trong các loại thức ăn nhanh, đồ chiên rán và thực phẩm đã qua chế biến, có thể làm tăng nguy cơ phát triển ung thư đại trực tràng do tăng cường quá trình viêm nhiễm trong cơ thể.
- Thực phẩm ít chất xơ: Chế độ ăn ít chất xơ là một yếu tố nguy cơ khác. Chất xơ có tác dụng làm mềm phân và đẩy nhanh quá trình di chuyển qua đường tiêu hóa, giúp giảm thời gian tiếp xúc của niêm mạc đại tràng với các chất gây ung thư trong thực phẩm.
1.2 Thực phẩm làm giảm nguy cơ ung thư đại trực tràng
- Rau củ quả và ngũ cốc nguyên hạt: Ăn nhiều rau củ quả và ngũ cốc nguyên hạt có thể giúp giảm nguy cơ ung thư đại trực tràng. Chúng chứa nhiều chất xơ, vitamin (như vitamin C, E), khoáng chất, và chất chống oxy hóa giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do gốc tự do và giảm nguy cơ phát triển khối u.
- Theo Nghiên cứu của Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (American Cancer Society), những người ăn chế độ giàu chất xơ từ rau củ quả có nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng thấp hơn khoảng 15-20% so với những người ăn ít chất xơ.
- Axit béo omega-3: Các loại cá béo như cá hồi, cá thu, chứa omega-3 – một loại axit béo có khả năng chống viêm và có thể giúp giảm nguy cơ ung thư. Một số nghiên cứu cho thấy rằng omega-3 có thể ức chế sự phát triển của tế bào ung thư đại trực tràng.
- Sữa và canxi: Một số nghiên cứu cho rằng sữa và canxi có thể giúp giảm nguy cơ ung thư đại trực tràng. Canxi có thể kết hợp với axit mật và axit béo trong đường tiêu hóa, giúp giảm thiểu sự tiếp xúc của niêm mạc đại tràng với các chất gây ung thư.
2. Lối sống và nguy cơ ung thư đại trực tràng
Bên cạnh chế độ ăn uống, lối sống cũng có tác động mạnh mẽ đến nguy cơ phát triển ung thư đại trực tràng.
2.1 Hoạt động thể chất
Thiếu hoạt động thể chất là một yếu tố nguy cơ quan trọng. Nghiên cứu chỉ ra rằng những người ít vận động có nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng cao hơn khoảng 20-30% so với những người thường xuyên hoạt động thể chất.
Hoạt động thể chất thường xuyên: Tập thể dục giúp điều chỉnh cân nặng, giảm viêm nhiễm, và tăng cường chức
năng miễn dịch, từ đó giảm nguy cơ ung thư. Các nghiên cứu khuyến cáo nên tập thể dục đều đặn ít nhất 150 phút mỗi tuần với cường độ vừa phải, như đi bộ nhanh, chạy bộ, bơi lội hoặc đạp xe.
2.2 Kiểm soát cân nặng
Béo phì, đặc biệt là béo phì vùng bụng, làm tăng nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng. Người bị béo phì có nguy cơ mắc bệnh cao hơn khoảng 30% so với người có cân nặng bình thường. Béo phì dẫn đến kháng insulin, tăng nồng độ insulin trong máu và sự phát triển của các yếu tố tăng trưởng như IGF-1, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của tế bào ung thư.
2.3 Hút thuốc và uống rượu
- Hút thuốc lá: Hút thuốc lá là yếu tố nguy cơ gây ra nhiều loại ung thư, bao gồm ung thư đại trực tràng. Người hút thuốc lâu dài có nguy cơ cao hơn khoảng 20-30% so với người không hút thuốc.
- Uống rượu: Tiêu thụ nhiều rượu làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng. Theo Viện Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC), người uống hơn 2 ly rượu mỗi ngày có nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng cao hơn khoảng 25% so với người uống ít hoặc không uống rượu.
3. Phòng ngừa ung thư đại trực tràng thông qua chế độ ăn uống và lối sống
- Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh: Tăng cường ăn rau củ quả, ngũ cốc nguyên hạt, hạn chế thịt đỏ và thực phẩm chế biến sẵn. Thay thế chất béo bão hòa bằng các chất béo tốt từ cá béo, dầu ô liu, và hạt.
- Tập thể dục đều đặn: Duy trì hoạt động thể chất ít nhất 150 phút/tuần để giảm nguy cơ ung thư.
- Kiểm soát cân nặng: Duy trì chỉ số BMI hợp lý, đặc biệt là giảm mỡ bụng.
- Tránh hút thuốc và uống rượu: Ngừng hút thuốc và hạn chế tiêu thụ rượu để giảm thiểu nguy cơ ung thư.
Để đặt lịch khám hoặc tư vấn cùng PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn, quý khách vui lòng liên hệ:
