Lồng ruột là nguyên nhân hàng đầu gây tắc ruột cấp tính ở trẻ nhỏ, đặc biệt phổ biến ở trẻ từ 3 tháng đến 3 tuổi. Theo thống kê, tỷ lệ mắc bệnh lồng ruột ở trẻ em vào khoảng 1-4 ca trên 1.000 trẻ. Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, bệnh có thể gây hoại tử ruột, thủng ruột và đe dọa tính mạng. Bài viết này sẽ giúp cha mẹ hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị lồng ruột ở trẻ em.
1. Nguyên nhân gây lồng ruột ở trẻ em
Nhiễm virus và bệnh lý đường tiêu hóa
- Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng hơn 50% các trường hợp lồng ruột ở trẻ em có liên quan đến nhiễm trùng đường ruột hoặc hô hấp.
- Virus rotavirus và adenovirus là những tác nhân phổ biến, gây viêm niêm mạc ruột và làm tăng nguy cơ lồng ruột.
- Tình trạng viêm làm mô bạch huyết trong thành ruột sưng lên, tạo điểm tựa cho quá trình lồng ruột xảy ra.
Rối loạn nhu động ruột
- Trẻ nhỏ có hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện, nhu động ruột có thể bị rối loạn co bóp, khiến một đoạn ruột bị đẩy vào đoạn ruột kế tiếp.
- Sự thay đổi đột ngột trong chế độ ăn, đặc biệt khi chuyển từ bú sữa mẹ sang ăn dặm, có thể làm tăng nguy cơ lồng ruột.
Dị tật bẩm sinh đường ruột
- Một số trẻ có dị dạng đường tiêu hóa như polyp, túi thừa meckel hoặc u ruột có nguy cơ cao bị lồng ruột.
- Theo thống kê, 5-10% trường hợp lồng ruột có liên quan đến dị tật bẩm sinh.
Ảnh hưởng từ tiêm vắc-xin
- Một số nghiên cứu chỉ ra mối liên hệ giữa vắc-xin rotavirus và nguy cơ lồng ruột, đặc biệt trong 7 ngày sau khi tiêm mũi đầu tiên.
- Tuy nhiên, tỷ lệ này rất thấp (1-2 trường hợp trên 100.000 trẻ tiêm vắc-xin) và lợi ích của vắc-xin vẫn lớn hơn nguy cơ.
2. Triệu chứng nhận biết lồng ruột ở trẻ em
Lồng ruột có thể diễn tiến nhanh, do đó cha mẹ cần nhận biết sớm các dấu hiệu để kịp thời đưa trẻ đến bệnh viện.
Khóc thét từng cơn
Trẻ khóc dữ dội, co chân lên bụng, sau đó có thể tạm thời bình thường trước khi đau trở lại.
Cơn đau lặp lại theo chu kỳ 15-20 phút/lần, do ruột co bóp chống lại sự tắc nghẽn.
Nôn ói
Ban đầu trẻ nôn ra sữa hoặc thức ăn, sau đó nôn ra dịch vàng hoặc xanh.
Khoảng 80-90% trẻ bị lồng ruột có biểu hiện nôn mửa.
Đi ngoài ra máu
Phân có màu đỏ sẫm, giống “mứt dâu”, xuất hiện sau 6-12 giờ kể từ khi khởi phát bệnh.
Đây là dấu hiệu nghiêm trọng cảnh báo niêm mạc ruột bị tổn thương, thiếu máu cục bộ.
Bụng chướng và sờ thấy khối u
Khi sờ bụng trẻ, có thể thấy một khối u mềm, di động, thường nằm ở vùng hạ sườn phải.
Trẻ có thể quấy khóc khi cha mẹ sờ vào vùng bụng.
Trẻ mệt lả, da tái xanh
Khi bệnh tiến triển, trẻ có thể mệt mỏi, lờ đờ, mất nước do nôn nhiều và rối loạn điện giải.
Nếu không được điều trị, có thể dẫn đến sốc, suy hô hấp.
3. Cách chẩn đoán lồng ruột ở trẻ em
Để xác định lồng ruột, bác sĩ có thể sử dụng các phương pháp sau:
Siêu âm bụng
Độ nhạy lên đến 98% trong chẩn đoán lồng ruột.
Hình ảnh đặc trưng: Dấu hiệu bia bắn (target sign) hoặc hình bánh răng (doughnut sign).
Chụp X-quang bụng
Được sử dụng khi nghi ngờ có biến chứng tắc ruột, thủng ruột.
Chụp cản quang đại tràng
Thường được dùng kết hợp với bơm hơi tháo lồng ruột.
Giúp xác định vị trí lồng và đánh giá mức độ tắc nghẽn.
4. Cách điều trị lồng ruột ở trẻ em
Bơm hơi tháo lồng
Là phương pháp điều trị hiệu quả nhất, tỷ lệ thành công lên đến 80-90%.
Không cần phẫu thuật, ít gây tổn thương ruột.
Phẫu thuật tháo lồng
Chỉ định trong các trường hợp:
- Lồng ruột kéo dài hơn 24 giờ.
- Biến chứng hoại tử ruột, thủng ruột.
- Bơm hơi thất bại.
Nếu ruột bị hoại tử, bác sĩ sẽ phải cắt bỏ đoạn ruột bị tổn thương.
5. Cách phòng ngừa lồng ruột ở trẻ nhỏ
Chế độ ăn uống hợp lý
- Khi cho trẻ ăn dặm, cần tăng dần lượng thức ăn để ruột thích nghi.
- Bổ sung đủ chất xơ, tránh táo bón.
Theo dõi sau tiêm vắc-xin Rotavirus
Nếu trẻ có dấu hiệu đau bụng bất thường trong 7 ngày sau tiêm, cần đưa đến bệnh viện kiểm tra.
Điều trị sớm các bệnh lý đường ruột
Khi trẻ bị nhiễm trùng đường tiêu hóa, cần điều trị dứt điểm để tránh viêm niêm mạc ruột.
6. Khi nào cần đưa trẻ đến bệnh viện?
Nếu trẻ có các dấu hiệu sau, cần đưa đến bệnh viện ngay:
- Khóc thét từng cơn, đau bụng quặn thắt.
- Nôn nhiều, đi ngoài ra máu.
- Bụng chướng căng, sờ thấy khối u mềm.
- Mệt lả, da tái xanh, có dấu hiệu mất nước.
7. Kết luận
Lồng ruột ở trẻ em là tình trạng cấp cứu nguy hiểm, có thể gây biến chứng nặng nếu không điều trị kịp thời. Nhận biết sớm các triệu chứng như đau bụng từng cơn, nôn mửa, đi ngoài ra máu giúp tăng cơ hội điều trị thành công. Nếu nghi ngờ trẻ bị lồng ruột, cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay để được xử lý kịp thời.
Để đặt lịch khám hoặc tư vấn cùng PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn, quý khách vui lòng liên hệ:
