Ung thư đại trực tràng là kết quả của sự tích lũy các đột biến gene, các yếu tố di truyền và môi trường như chế độ ăn uống không lành mạnh, hút thuốc, và viêm đại tràng mạn tính.
1. Nguyên nhân gây ung thư đại trực tràng
Ung thư đại trực tràng phát sinh khi các tế bào trong niêm mạc đại tràng hoặc trực tràng phát triển một cách bất thường và không kiểm soát. Một số nguyên nhân chính gây ra bệnh bao gồm:
- Đột biến di truyền: Những người có tiền sử gia đình mắc bệnh ung thư đại trực tràng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Các hội chứng di truyền như hội chứng Lynch và bệnh polyp gia đình (FAP) có liên quan đến ung thư đại trực tràng.
- Đột biến tự phát: Đôi khi, các đột biến gen có thể xảy ra một cách ngẫu nhiên trong quá trình phân chia tế bào, dẫn đến sự phát triển bất thường của tế bào ung thư
- Polyp tuyến (adenomatous polyps): Các polyp trong đại trực tràng là những khối u lành tính, nhưng nếu không được loại bỏ, chúng có thể tiến triển thành ung thư
- Viêm đại tràng mạn tính: Các bệnh viêm ruột như viêm loét đại tràng hoặc bệnh Crohn có thể làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng do viêm mạn tính gây tổn thương niêm mạc đại tràng.
2. Yếu tố thuận lợi (yếu tố nguy cơ)
- Tuổi tác: Nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng tăng theo độ tuổi, đặc biệt là sau 50 tuổi. Tuy nhiên, bệnh cũng có thể xuất hiện ở người trẻ tuổi, đặc biệt trong các trường hợp có yếu tố di truyền.
- Tiền sử gia đình: Những người có người thân mắc ung thư đại trực tràng hoặc mắc hội chứng polyp có nguy cơ cao hơn.
- Chế độ ăn uống không lành mạnh: Ăn nhiều thịt đỏ, thịt chế biến sẵn và thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa có liên quan đến tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng. Thiếu chất xơ từ rau củ và trái cây cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
- Béo phì: Thừa cân và béo phì làm tăng nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng, do sự tích lũy mỡ thừa ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa hormone và viêm nhiễm mạn tính trong cơ thể.
- Thiếu vận động: Lối sống ít hoạt động thể chất là yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng phát triển ung thư đại trực tràng.
- Hút thuốc và uống rượu: Hút thuốc lá và tiêu thụ rượu nhiều làm tăng nguy cơ mắc nhiều loại ung thư, bao gồm ung thư đại trực tràng.
- Tiền sử bệnh polyp đại trực tràng: Các polyp lành tính trong đại trực tràng nếu không được phát hiện và loại bỏ kịp thời có thể tiến triển thành ung thư.
- Tiền sử viêm ruột mạn tính: Những người mắc bệnh viêm loét đại tràng hoặc bệnh Crohn kéo dài có nguy cơ phát triển ung thư do viêm nhiễm mạn tính trong đại tràng.
3. Cơ chế gây ung thư đại trực tràng
Ung thư đại trực tràng phát triển qua một quá trình phức tạp gồm nhiều giai đoạn:
- Sự hình thành polyp và đột biến gene: Một trong những cơ chế chính gây ung thư đại trực tràng là từ các polyp tuyến (adenoma) phát triển trên niêm mạc đại trực tràng. Nếu các polyp này không được loại bỏ, chúng có thể biến đổi ác tính qua thời gian. Các gene kiểm soát sự phân chia tế bào như APC, KRAS, và p53 thường bị đột biến, dẫn đến mất kiểm soát trong quá trình phát triển tế bào.
- Mất kiểm soát sự phân chia tế bào: Khi các gene bị đột biến, tế bào không thể kiểm soát sự phân chia. Các tế bào bất thường này sẽ tăng sinh, tạo ra các khối u tại chỗ. Nếu không được phát hiện sớm, chúng có thể tiếp tục phát triển và xâm lấn các lớp mô xung quanh.
- Xâm lấn mô và di căn: Khi khối u ung thư phát triển, các tế bào ác tính có thể xâm nhập vào các mô lân cận, bao gồm cả hạch bạch huyết. Từ đây, tế bào ung thư có thể di chuyển đến các cơ quan khác trong cơ thể qua hệ thống bạch huyết và máu, gây ra di căn, thường gặp ở gan và phổi
- Tạo mạch máu mới (angiogenesis): Khối u cần cung cấp oxy và dinh dưỡng để tiếp tục phát triển, vì vậy nó kích thích sự tạo mạch máu mới để nuôi dưỡng tế bào ung thư.
- Sự thay đổi trong hệ miễn dịch: Các tế bào ung thư đại trực tràng thường có khả năng "trốn tránh" hệ thống miễn dịch của cơ thể, giúp chúng tiếp tục phát triển mà không bị tiêu diệt. Các cơ chế bảo vệ tự nhiên của cơ thể bị suy yếu, làm cho các tế bào ung thư có thể phát triển mạnh mẽ hơn.
Tóm tắt
Ung thư đại trực tràng là kết quả của sự tích lũy các đột biến gene, các yếu tố di truyền và môi trường như chế độ ăn uống không lành mạnh, hút thuốc, và viêm đại tràng mạn tính. Béo phì và ít vận động cũng là yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng mắc bệnh. Về cơ chế, ung thư đại trực tràng thường bắt đầu từ các polyp tuyến lành tính, sau đó biến đổi thành ác tính qua nhiều giai đoạn, bao gồm đột biến gene, mất kiểm soát sự phân chia tế bào, và di căn. Quá trình này kéo dài trong nhiều năm, do đó, việc phát hiện sớm qua tầm soát ung thư đại trực tràng rất quan trọng trong việc điều trị và cải thiện tiên lượng bệnh.
Để đặt lịch khám hoặc tư vấn cùng PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn, quý khách vui lòng liên hệ:
