Lồng ruột là một tình trạng cấp cứu ngoại khoa có thể xảy ra ở cả trẻ em và người lớn, nhưng phổ biến nhất ở trẻ từ 3 tháng đến 3 tuổi. Nếu không được xử lý kịp thời, bệnh có thể dẫn đến tắc ruột, hoại tử ruột và sốc nhiễm trùng. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu cách nhận biết sớm lồng ruột và các bước sơ cứu quan trọng trước khi đưa bệnh nhân đến bệnh viện.
1. Dấu hiệu nhận biết lồng ruột
Cần phân biệt lồng ruột với các vấn đề tiêu hóa thông thường như tiêu chảy hoặc đau bụng do nhiễm khuẩn đường ruột. Một số triệu chứng đặc trưng của lồng ruột bao gồm:
Ở trẻ em
- Khóc thét từng cơn: Trẻ đột ngột khóc dữ dội, co chân lên bụng rồi ngừng khóc, sau đó lặp lại.
- Nôn ói liên tục: Ban đầu nôn ra sữa hoặc thức ăn, sau đó là dịch xanh hoặc vàng.
- Đi ngoài ra máu: Phân có màu đỏ sẫm, giống “mứt dâu” Do tổn thương niêm mạc ruột.
- Bụng chướng, sờ thấy khối u mềm: Thường nằm ở vùng hạ sườn phải hoặc giữa bụng.
- Mệt lả, tái xanh: Dấu hiệu mất nước, sốc hoặc nhiễm trùng nếu bệnh tiến triển nặng.
Ở người lớn
- Đau bụng từng cơn, kéo dài và tăng dần.
- Buồn nôn, nôn ra dịch mật.
- Táo bón hoặc tiêu chảy bất thường.
- Sụt cân không rõ nguyên nhân, có thể nghi ngờ lồng ruột do khối u.
2. Cách sơ cứu khi nghi ngờ lồng ruột
Nếu phát hiện dấu hiệu nghi ngờ lồng ruột, không tự ý điều trị tại nhà mà cần đưa bệnh nhân đến bệnh viện ngay lập tức. Tuy nhiên, trước khi đến viện, cần thực hiện các bước sơ cứu sau:
Giữ bệnh nhân ở tư thế thoải mái
- Trẻ em: Đặt trẻ nằm ngửa, chân hơi co lên để giảm áp lực lên bụng.
- Người lớn: Đặt bệnh nhân nằm nghiêng hoặc nửa nằm nửa ngồi nếu cảm thấy dễ chịu hơn.
Không cho ăn uống
- Tuyệt đối không cho trẻ uống sữa, nước hay bất kỳ loại thức ăn nào.
- Nếu cần, có thể dùng gạc ẩm lau miệng để tránh khô môi.
- Ăn uống khi đang bị lồng ruột có thể làm tình trạng tắc ruột trở nên nặng hơn.
Kiểm soát nhiệt độ cơ thể
- Nếu trẻ sốt cao (> 38.5°c), có thể chườm ấm hoặc dùng thuốc hạ sốt theo chỉ dẫn bác sĩ.
- Không tự ý dùng thuốc giảm đau hoặc kháng sinh, vì có thể che lấp triệu chứng và làm chậm chẩn đoán.
Theo dõi tình trạng đại tiện
- Kiểm tra xem trẻ có đi ngoài ra phân có máu không.
- Nếu phân có màu đỏ sẫm hoặc có mùi hôi tanh bất thường, cần báo ngay cho bác sĩ khi đến viện.
Đưa đến bệnh viện ngay lập tức
- Gọi cấp cứu 115 nếu trẻ có dấu hiệu sốc, mệt lả hoặc không phản ứng.
- Nếu có thể, nên đưa bệnh nhân đến bệnh viện có chuyên khoa tiêu hóa hoặc ngoại khoa nhi để được xử lý kịp thời.
3. Các phương pháp cấp cứu lồng ruột tại bệnh viện
Khi bệnh nhân nhập viện, bác sĩ sẽ tiến hành chẩn đoán và điều trị theo mức độ nghiêm trọng của bệnh.
Chẩn đoán
- Siêu âm bụng: Phát hiện dấu hiệu bia bắn (target sign) hoặc bánh răng (doughnut sign), độ chính xác lên đến 98%.
- Chụp x-quang bụng: Kiểm tra mức độ tắc ruột.
- Chụp cản quang đại tràng: Dùng để xác định vị trí và mức độ lồng ruột.
Điều trị
- Bơm hơi tháo lồng: Là phương pháp điều trị chính cho trẻ em, tỷ lệ thành công 80-90%.
- Phẫu thuật tháo lồng:
- Áp dụng khi bơm hơi thất bại hoặc có biến chứng hoại tử ruột.
- Nếu ruột bị hoại tử, bác sĩ sẽ phải cắt bỏ đoạn ruột tổn thương.
4. Cách phòng ngừa lồng ruột
Lồng ruột không thể phòng ngừa hoàn toàn, nhưng một số biện pháp sau có thể giúp giảm nguy cơ:
Chế độ ăn uống hợp lý
- Khi trẻ bắt đầu ăn dặm, nên tăng dần lượng thức ăn để hệ tiêu hóa thích nghi.
- Tránh thức ăn quá đặc hoặc nhiều tinh bột có thể làm tăng nguy cơ rối loạn nhu động ruột.
- Bổ sung đủ chất xơ để ngăn ngừa táo bón.
Theo dõi sau tiêm vắc-xin rotavirus
- Mặc dù hiếm, nhưng lồng ruột có thể xảy ra sau 7 ngày tiêm vắc-xin rotavirus.
- Nếu trẻ có dấu hiệu đau bụng bất thường sau tiêm, cần đưa đi khám ngay.
Điều trị sớm các bệnh lý tiêu hóa
Nếu trẻ bị viêm ruột, tiêu chảy kéo dài hoặc nhiễm trùng đường tiêu hóa, cần điều trị dứt điểm để tránh nguy cơ lồng ruột.
5. Khi nào cần đưa bệnh nhân đến bệnh viện ngay?
Lồng ruột là một cấp cứu y khoa nghiêm trọng. Hãy đưa bệnh nhân đến bệnh viện ngay khi có các dấu hiệu sau:
- Trẻ khóc thét từng cơn, co chân lên bụng.
- Nôn nhiều, đi ngoài ra máu.
- Bụng chướng căng, sờ thấy khối u mềm.
- Mệt lả, da tái xanh, sốt cao.
6. Kết luận
Lồng ruột là một cấp cứu ngoại khoa, cần được phát hiện và điều trị kịp thời để tránh biến chứng nguy hiểm. Việc nhận biết sớm các triệu chứng, sơ cứu đúng cách và nhanh chóng đưa bệnh nhân đến bệnh viện là yếu tố quyết định sự sống còn. Hãy luôn cảnh giác với các dấu hiệu bất thường và không chủ quan khi trẻ có biểu hiện đau bụng, nôn ói hoặc đi ngoài ra máu.
Để đặt lịch khám hoặc tư vấn cùng PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn, quý khách vui lòng liên hệ:
