Mối liên quan giữa béo phì và ung thư đại tràng đã được nghiên cứu kỹ lưỡng, với nhiều bằng chứng khoa học chứng minh rằng béo phì là một yếu tố nguy cơ quan trọng cho sự phát triển của loại ung thư này. Dưới đây là một trình bày chi tiết về mối liên hệ này, các cơ chế gây ra nguy cơ, số liệu nghiên cứu và lời khuyên để giảm nguy cơ.
1. Mối liên quan giữa béo phì và ung thư đại tràng
Tỷ lệ mắc bệnh: Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng béo phì có liên quan mật thiết đến tăng nguy cơ mắc ung thư đại tràng, đặc biệt là ở nam giới. Cơ chế chính của mối liên hệ này bao gồm sự thay đổi trong nội tiết tố, tình trạng kháng insulin, và viêm mãn tính, tất cả đều có thể thúc đẩy sự phát triển của ung thư đại tràng.
2. Nguyên nhân tăng nguy cơ ung thư đại tràng ở bệnh nhân béo phì
- Kháng insulin và tăng mức insulin: Béo phì thường đi kèm với tình trạng kháng insulin, làm cho cơ thể phải sản xuất nhiều insulin hơn để duy trì đường huyết ở mức bình thường. Insulin cao không chỉ ảnh hưởng đến chuyển hóa đường mà còn có thể kích thích sự tăng sinh tế bào, tăng nguy cơ đột biến và phát triển ung thư. Nghiên cứu chỉ ra rằng insulin cao có thể kích hoạt con đường tín hiệu mTOR, thúc đẩy sự tăng trưởng và sống sót của tế bào ung thư.
- Tăng mức insulin-like growth factor 1 (IGF-1): Mức độ IGF-1 cao, thường thấy ở người béo phì, cũng được xem là một yếu tố nguy cơ cho ung thư đại tràng. IGF-1 có khả năng thúc đẩy sự tăng sinh tế bào và ức chế quá trình chết tế bào theo lập trình (apoptosis), làm tăng nguy cơ phát triển ung thư.
- Viêm mãn tính: Béo phì liên quan đến tình trạng viêm mãn tính, với mức độ cao của các cytokine viêm như TNF-α và IL-6. Viêm mãn tính có thể gây tổn thương DNA, kích thích sự tăng sinh tế bào không kiểm soát và tạo môi trường thuận lợi cho sự phát triển của ung thư đại tràng.
- Thay đổi vi khuẩn đường ruột: Béo phì có thể làm thay đổi cấu trúc vi khuẩn đường ruột, dẫn đến sự tăng trưởng của các vi khuẩn có khả năng gây viêm và sản xuất các chất độc hại, làm tăng nguy cơ ung thư đại tràng.
3. Số liệu nghiên cứu minh chứng
- Nghiên cứu từ Nurses' Health Study và Health Professionals Follow-up Study: Hai nghiên cứu lớn này, với hơn 120.000 nam và nữ tham gia, cho thấy rằng chỉ số BMI tăng cao có liên quan đến tăng nguy cơ ung thư đại tràng. Đặc biệt, nam giới có chỉ số BMI trên 30 có nguy cơ mắc ung thư đại tràng cao hơn 50% so với nam giới có chỉ số BMI bình thường (18.5-24.9). Đối với phụ nữ, nguy cơ tăng ít hơn, nhưng vẫn đáng kể, với khoảng 20-30% tăng nguy cơ ở những người béo phì.
- Nghiên cứu từ European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC): Nghiên cứu này cho thấy rằng những người có vòng eo lớn (một chỉ số của béo phì bụng) có nguy cơ mắc ung thư đại tràng cao hơn khoảng 20-30% so với những người có vòng eo nhỏ hơn. Béo phì vùng bụng đặc biệt có liên quan mạnh mẽ đến ung thư đại tràng hơn so với béo phì toàn thân.
- Nghiên cứu từ Cancer Prevention Study II: Nghiên cứu trên hơn 900.000 người Mỹ cho thấy những người có chỉ số BMI trên 30 có nguy cơ mắc ung thư đại tràng cao hơn khoảng 25% so với những người có chỉ số BMI dưới 25. Nghiên cứu này cũng chỉ ra rằng tăng cân trong tuổi trưởng thành làm tăng nguy cơ ung thư đại tràng, với mỗi 5 kg tăng thêm tương ứng với nguy cơ tăng thêm 10%
4. Lời khuyên để giảm nguy cơ ung thư đại tràng liên quan đến béo phì
- Duy trì cân nặng hợp lý: Một trong những biện pháp hiệu quả nhất để giảm nguy cơ ung thư đại tràng là duy trì cân nặng trong ngưỡng bình thường (BMI từ 18.5 đến 24.9). Giảm cân không chỉ giúp giảm mức insulin và IGF-1 mà còn làm giảm viêm và cải thiện sức khỏe vi khuẩn đường ruột.
- Chế độ ăn uống lành mạnh: Áp dụng chế độ ăn giàu rau quả, ngũ cốc nguyên hạt, và protein nạc có thể giúp giảm nguy cơ ung thư đại tràng. Tránh tiêu thụ quá nhiều thịt đỏ và thịt chế biến sẵn, vì chúng đã được chứng minh là làm tăng nguy cơ ung thư đại tràng. Nghiên cứu cho thấy rằng chế độ ăn giàu chất xơ có thể làm giảm nguy cơ ung thư đại tràng thông qua việc cải thiện sức khỏe đường ruột và giảm thời gian tiếp xúc của niêm mạc đại tràng với các chất gây ung thư.
- Tập thể dục thường xuyên: Hoạt động thể chất đều đặn giúp kiểm soát cân nặng, cải thiện độ nhạy insulin và giảm mức độ viêm. Khuyến cáo tập thể dục ít nhất 150 phút mỗi tuần với cường độ vừa phải.
- Hạn chế tiêu thụ rượu và không hút thuốc: Rượu và thuốc lá đều là các yếu tố nguy cơ độc lập cho ung thư đại tràng. Hạn chế uống rượu và bỏ thuốc lá sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh.
- Khám sàng lọc định kỳ: Khám sàng lọc định kỳ, đặc biệt là nội soi đại tràng, có thể giúp phát hiện sớm và loại bỏ các polyp tiền ung thư trước khi chúng phát triển thành ung thư. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những người có tiền sử gia đình mắc ung thư đại tràng hoặc có yếu tố nguy cơ cao khác.
Kết luận
Béo phì là một yếu tố nguy cơ đáng kể cho ung thư đại tràng, liên quan đến nhiều cơ chế sinh học như kháng insulin, viêm mãn tính, và thay đổi vi khuẩn đường ruột. Việc duy trì cân nặng lý tưởng, áp dụng chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh, và thực hiện các biện pháp sàng lọc định kỳ là các chiến lược quan trọng để giảm nguy cơ ung thư đại tràng.
Để đặt lịch khám hoặc tư vấn cùng PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn, quý khách vui lòng liên hệ:
