Béo phì làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 thông qua một số cơ chế sinh lý và chuyển hóa quan trọng. Dưới đây là các lý do chính giải thích vì sao béo phì có thể dẫn đến bệnh tiểu đường:
1. Kháng Insulin
- Tăng sản xuất insulin: Béo phì thường dẫn đến tình trạng kháng insulin, trong đó cơ thể không phản ứng hiệu quả với hormone insulin. Khi đó, tuyến tụy phải sản xuất nhiều insulin hơn để duy trì mức đường huyết ổn định.
- Khả năng không chuyển hóa glucose hiệu quả: Kháng insulin làm giảm khả năng của tế bào trong việc sử dụng glucose từ máu, dẫn đến mức đường huyết cao hơn. Theo thời gian, điều này có thể dẫn đến bệnh tiểu đường tuýp 2.
2. Tăng mỡ nội tạng và mỡ bụng
- Mỡ nội tạng: Mỡ thừa trong cơ thể, đặc biệt là mỡ nội tạng (mỡ quanh các cơ quan trong bụng), có liên quan chặt chẽ với kháng insulin. Mỡ nội tạng giải phóng các hormone và cytokines có thể làm giảm nhạy cảm của tế bào với insulin.
- Rối loạn chuyển hóa: Mỡ bụng sản sinh các chất gây viêm và làm tăng mức độ các yếu tố chuyển hóa, như các axit béo tự do, có thể gây rối loạn chuyển hóa glucose và làm tăng nguy cơ bệnh tiểu đường.
3. Viêm mãn tính
- Tăng cytokines gây viêm: Mỡ thừa có thể giải phóng các cytokines gây viêm như TNF-alpha và IL-6. Viêm mãn tính này làm giảm khả năng của tế bào trong việc phản ứng với insulin và làm tăng nguy cơ kháng insulin.
- Tổn thương các tế bào beta của tụy: Viêm mãn tính cũng có thể làm tổn thương các tế bào beta của tuyến tụy, là những tế bào sản xuất insulin, làm giảm khả năng sản xuất insulin.
4. Rối loạn chuyển hóa lipid
Tăng mức triglycerides và cholesterol: Béo phì thường làm tăng mức triglycerides và cholesterol LDL trong máu, điều này có thể góp phần vào kháng insulin và bệnh tiểu đường. Mức triglycerides cao có thể làm giảm độ nhạy cảm của tế bào với insulin.
5. Tăng sản xuất glucose gan
Sản xuất glucose không được điều chỉnh: Trong tình trạng béo phì, gan có thể sản xuất quá nhiều glucose, ngay cả khi mức đường huyết đã cao. Điều này làm tăng thêm tình trạng tăng đường huyết và kháng insulin.
6. Rối loạn hormone và các chất chuyển hóa
- Hormon leptin và ghrelin: Béo phì có thể làm rối loạn các hormone điều chỉnh cảm giác đói và no như leptin và ghrelin. Rối loạn này có thể dẫn đến ăn uống quá mức, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường.
- Cản trở chức năng hormon adiponectin: Adiponectin là một hormone được sản xuất bởi mỡ và có tác dụng làm tăng nhạy cảm insulin. Béo phì thường làm giảm mức adiponectin, dẫn đến giảm nhạy cảm với insulin.
7. Tăng áp lực lên tế bào beta
Tăng nhu cầu sản xuất insulin: Do kháng insulin và tăng mức đường huyết, tế bào beta của tuyến tụy phải làm việc nhiều hơn để sản xuất insulin. Khi tế bào beta không còn khả năng đáp ứng nhu cầu này, sẽ dẫn đến sự phát triển của bệnh tiểu đường tuýp 2.
8. Thay đổi trong các con đường tín hiệu tế bào
Rối loạn tín hiệu insulin: Béo phì có thể làm thay đổi các con đường tín hiệu tế bào liên quan đến insulin, gây rối loạn trong cách tế bào phản ứng với insulin và làm tăng nguy cơ bệnh tiểu đường.
Béo phì làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 thông qua việc gây ra kháng insulin, tăng mỡ nội tạng, viêm mãn tính, rối loạn chuyển hóa lipid, và các rối loạn hormone. Các yếu tố này tương tác với nhau để làm giảm hiệu quả của insulin và làm tăng mức đường huyết, dẫn đến sự phát triển của bệnh tiểu đường. Việc duy trì cân nặng lành mạnh thông qua chế độ ăn uống cân đối và lối sống năng động là rất quan trọng để giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường và cải thiện sức khỏe tổng quát.
Để đặt lịch khám hoặc tư vấn cùng PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn, quý khách vui lòng liên hệ:
