Bệnh Crohn là một bệnh viêm mãn tính thuộc nhóm bệnh viêm ruột (IBD), nhưng nguyên nhân chính xác gây ra bệnh vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu đã xác định một số yếu tố quan trọng có liên quan đến sự phát triển của bệnh Crohn. Dưới đây là những yếu tố được cho là nguyên nhân và nguy cơ gây ra bệnh Crohn.
1. Rối loạn hệ thống miễn dịch
Một trong những giả thuyết chính về nguyên nhân gây bệnh Crohn là sự rối loạn của hệ thống miễn dịch. Khi hệ miễn dịch hoạt động bất thường, nó tấn công các tế bào trong đường tiêu hóa, gây ra tình trạng viêm mãn tính.
- Hệ miễn dịch phản ứng quá mức: Ở người bệnh Crohn, hệ thống miễn dịch có thể phản ứng quá mức với vi khuẩn hoặc các chất khác trong ruột. Thay vì chỉ tiêu diệt các tác nhân gây hại, hệ miễn dịch bắt đầu tấn công nhầm vào các tế bào khỏe mạnh của ruột, gây ra viêm và tổn thương niêm mạc ruột.
- Mất cân bằng vi khuẩn đường ruột: Một yếu tố góp phần vào rối loạn miễn dịch có thể là sự mất cân bằng của hệ vi sinh vật đường ruột. Việc giảm sự đa dạng của vi khuẩn "tốt" có thể làm suy yếu hàng rào bảo vệ tự nhiên của ruột và kích hoạt viêm.
2. Yếu tố di truyền
Di truyền đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của bệnh Crohn. Người có tiền sử gia đình mắc bệnh Crohn có nguy cơ cao hơn phát triển bệnh này so với những người không có yếu tố di truyền.
- Tiền sử gia đình: Khoảng 15-20% những người mắc bệnh Crohn có ít nhất một thành viên trong gia đình (cha mẹ, anh chị em) mắc bệnh tương tự. Điều này cho thấy yếu tố di truyền có vai trò lớn trong bệnh Crohn.
- Các biến đổi gen: Một số gen đã được phát hiện có liên quan đến bệnh Crohn, chẳng hạn như gen NOD2/CARD15, ảnh hưởng đến cách hệ thống miễn dịch phản ứng với vi khuẩn trong đường tiêu hóa. Những biến đổi này có thể làm gia tăng nguy cơ phát triển bệnh.
3. Yếu tố môi trường
Môi trường sống và thói quen sinh hoạt hàng ngày cũng được coi là những yếu tố quan trọng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của bệnh Crohn.
- Hút thuốc lá: Hút thuốc lá là một yếu tố nguy cơ hàng đầu gây bệnh Crohn. Những người hút thuốc lá có nguy cơ phát triển bệnh cao hơn và bệnh thường nghiêm trọng hơn so với những người không hút thuốc. Hút thuốc lá không chỉ làm tăng nguy cơ mắc bệnh mà còn làm tăng tần suất tái phát và biến chứng.
- Chế độ ăn uống: Mặc dù không có bằng chứng rõ ràng cho thấy chế độ ăn uống trực tiếp gây ra bệnh Crohn, nhưng một chế độ ăn uống ít chất xơ, nhiều chất béo, hoặc tiêu thụ thực phẩm chế biến sẵn có thể làm gia tăng nguy cơ viêm ruột hoặc kích thích các triệu chứng bệnh.
4. Yếu tố miễn dịch tự miễn
Bệnh Crohn cũng được xem là một bệnh tự miễn, trong đó hệ thống miễn dịch của cơ thể nhầm lẫn tấn công các mô của chính mình, trong trường hợp này là đường ruột.
- Phản ứng tự miễn dịch: Trong bệnh Crohn, hệ miễn dịch có thể nhầm lẫn các tế bào trong đường ruột là các tác nhân gây hại và tấn công chúng, dẫn đến viêm mãn tính. Điều này có thể xảy ra mà không cần có sự kích hoạt từ yếu tố ngoại lai như vi khuẩn hay virus.
- Tăng cường phản ứng viêm: Phản ứng viêm này không chỉ làm tổn thương niêm mạc ruột mà còn có thể lan rộng ra toàn bộ các lớp của thành ruột, gây ra loét và các biến chứng khác như tắc ruột, lỗ rò, và áp xe.
5. Sự mất cân bằng của hệ vi sinh vật đường ruột
Hệ vi sinh vật đường ruột, bao gồm hàng tỷ vi khuẩn có lợi và có hại, có vai trò quan trọng trong quá trình tiêu hóa và duy trì sức khỏe đường ruột. Sự mất cân bằng trong hệ vi sinh vật này có thể góp phần gây ra bệnh Crohn.
- Mất cân bằng vi khuẩn có lợi và có hại: Khi số lượng vi khuẩn "tốt" giảm đi, sự phát triển của vi khuẩn "xấu" trong ruột có thể làm suy yếu hàng rào bảo vệ ruột và kích thích viêm. Điều này làm tăng nguy cơ mắc các bệnh viêm đường ruột như Crohn.
- Vi khuẩn gây bệnh: Một số vi khuẩn, như Mycobacterium avium paratuberculosis, đã được tìm thấy có liên quan đến sự phát triển của bệnh Crohn. Tuy nhiên, mối liên hệ giữa vi khuẩn và bệnh Crohn vẫn đang được nghiên cứu.
6. Căng thẳng và lối sống ít vận động
Mặc dù căng thẳng không phải là nguyên nhân trực tiếp gây ra bệnh Crohn, nhưng nó có thể làm nặng thêm các triệu chứng và làm tăng tần suất các đợt tái phát.
- Căng thẳng: Tình trạng căng thẳng kéo dài có thể ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa và làm gia tăng triệu chứng viêm trong bệnh Crohn. Căng thẳng cũng có thể làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến cơ thể khó kiểm soát viêm hiệu quả.
- Lối sống ít vận động: Một lối sống ít vận động, thiếu hoạt động thể chất có thể làm suy giảm chức năng tiêu hóa và làm trầm trọng thêm các triệu chứng của bệnh Crohn.
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Nếu bạn có các triệu chứng tiêu hóa kéo dài như đau bụng, tiêu chảy kéo dài, mệt mỏi, sụt cân không rõ nguyên nhân, hoặc thấy máu trong phân, bạn nên đi khám bác sĩ để được kiểm tra và chẩn đoán sớm. Phát hiện bệnh Crohn sớm có thể giúp kiểm soát bệnh và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.
Kết luận:
Nguyên nhân chính gây ra bệnh Crohn chưa được hiểu rõ hoàn toàn, nhưng các yếu tố như rối loạn hệ miễn dịch, yếu tố di truyền, môi trường, vi khuẩn đường ruột và căng thẳng đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển bệnh. Sự kết hợp của các yếu tố này có thể dẫn đến viêm mãn tính và gây tổn thương niêm mạc ruột, làm tăng nguy cơ các biến chứng nghiêm trọng.
Để đặt lịch khám hoặc tư vấn cùng PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn, quý khách vui lòng liên hệ:
