Bài viết này được viết bởi PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn - Phó viện trưởng viện phẫu thuật tiêu hóa, Chủ nhiệm khoa phẫu thuật ống tiêu hóa bệnh viện TƯQĐ 108.
Bệnh co thắt tâm vị (achalasia) là một rối loạn hiếm gặp, ảnh hưởng đến khả năng vận chuyển thức ăn từ thực quản xuống dạ dày. Nguyên nhân chính xác của bệnh này vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn, nhưng có một số yếu tố được cho là đóng vai trò quan trọng. Dưới đây là những nguyên nhân chính gây ra bệnh co thắt tâm vị.
1. Suy giảm chức năng thần kinh điều khiển cơ vòng thực quản
Nguyên nhân chính gây ra bệnh co thắt tâm vị là do tổn thương hoặc mất chức năng của các dây thần kinh điều khiển cơ vòng thực quản dưới (cơ tâm vị), dẫn đến việc cơ này không mở đúng cách khi nuốt.
- Mất đi sự kiểm soát của cơ thực quản dưới: Cơ vòng thực quản dưới, còn được gọi là cơ tâm vị, có nhiệm vụ mở ra để thức ăn từ thực quản có thể đi vào dạ dày. Ở người mắc bệnh co thắt tâm vị, cơ này không mở ra đúng cách, gây ra sự tắc nghẽn và khó nuốt.
- Rối loạn hệ thần kinh thực quản: Các dây thần kinh trong thành thực quản bị tổn thương hoặc mất chức năng, làm cho quá trình co bóp để đẩy thức ăn xuống dạ dày không diễn ra bình thường.
2. Nguyên nhân tự miễn
Một số nghiên cứu cho thấy rằng bệnh co thắt tâm vị có thể liên quan đến hệ thống miễn dịch tấn công nhầm các tế bào thần kinh trong thực quản, dẫn đến tình trạng mất chức năng cơ vòng thực quản.
- Phản ứng tự miễn: Trong một số trường hợp, hệ miễn dịch của cơ thể tấn công các tế bào thần kinh trong thực quản, gây tổn thương và dẫn đến mất khả năng co bóp của cơ vòng thực quản dưới. Đây là cơ chế tương tự với các bệnh lý tự miễn khác, trong đó cơ thể tấn công nhầm chính các mô của mình.
- Mất dần các tế bào thần kinh: Quá trình tự miễn có thể gây ra sự suy giảm số lượng tế bào thần kinh trong thực quản, làm giảm khả năng điều khiển và co bóp của cơ thực quản, dẫn đến việc thức ăn không được đẩy xuống dạ dày.
3. Nhiễm virus
Mặc dù hiếm gặp, một số nghiên cứu đã đề xuất rằng nhiễm virus có thể là một trong những nguyên nhân gây ra bệnh co thắt tâm vị. Các loại virus có thể gây tổn thương cho các dây thần kinh điều khiển cơ vòng thực quản, từ đó làm gián đoạn chức năng co bóp của thực quản.
- Nhiễm virus dẫn đến tổn thương thần kinh: Các virus như virus herpes hoặc một số loại virus khác có thể tấn công vào các tế bào thần kinh trong thực quản, gây tổn thương hoặc mất chức năng. Tình trạng này có thể dẫn đến rối loạn hoạt động của cơ vòng thực quản dưới.
- Tình trạng viêm mãn tính: Nhiễm virus có thể gây ra tình trạng viêm mãn tính trong thực quản, từ đó ảnh hưởng đến hoạt động co bóp và chức năng của cơ tâm vị.
4. Yếu tố di truyền
Mặc dù bệnh co thắt tâm vị không được coi là bệnh di truyền phổ biến, nhưng một số nghiên cứu cho thấy rằng có yếu tố di truyền nhất định liên quan đến bệnh. Một số gia đình có tiền sử mắc achalasia cho thấy yếu tố di truyền có thể đóng vai trò trong việc phát triển bệnh.
- Yếu tố gia đình: Trong một số trường hợp hiếm gặp, achalasia có thể xảy ra trong cùng một gia đình, cho thấy có yếu tố di truyền nhất định làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
- Đột biến di truyền: Một số đột biến gen có thể ảnh hưởng đến các tế bào thần kinh trong thực quản, làm tăng khả năng bị suy giảm chức năng co bóp và dẫn đến bệnh co thắt tâm vị.
5. Chagas disease
Bệnh Chagas, do ký sinh trùng Trypanosoma cruzi gây ra, là một nguyên nhân phổ biến gây bệnh co thắt tâm vị ở các nước Nam Mỹ. Ký sinh trùng này có khả năng gây tổn thương các dây thần kinh điều khiển cơ thực quản và dạ dày.
- Ký sinh trùng Trypanosoma cruzi: Bệnh Chagas xảy ra khi ký sinh trùng Trypanosoma cruzi tấn công và gây tổn thương các dây thần kinh trong thực quản và dạ dày. Điều này làm mất khả năng co bóp của cơ thực quản dưới, dẫn đến bệnh co thắt tâm vị.
- Mất chức năng thần kinh thực quản: Sau khi bị nhiễm ký sinh trùng này, các dây thần kinh trong thực quản có thể bị phá hủy, làm gián đoạn quá trình đẩy thức ăn từ thực quản xuống dạ dày.
Khi nào nên đi khám bác sĩ?
Nếu bạn gặp phải các triệu chứng như khó nuốt, đau ngực sau khi ăn, trào ngược thức ăn chưa tiêu hóa, hoặc sụt cân không rõ nguyên nhân, bạn nên đi khám bác sĩ để được kiểm tra và chẩn đoán chính xác. Các nguyên nhân gây ra bệnh co thắt tâm vị cần được điều trị sớm để tránh các biến chứng nghiêm trọng.
Kết luận:
Bệnh co thắt tâm vị có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm suy giảm chức năng thần kinh điều khiển cơ vòng thực quản, phản ứng tự miễn, nhiễm virus, yếu tố di truyền, và bệnh Chagas. Việc hiểu rõ nguyên nhân sẽ giúp người bệnh có phương pháp điều trị phù hợp và kịp thời.
Để đặt lịch khám hoặc tư vấn cùng PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn, quý khách vui lòng liên hệ:
_cr_480x332.jpg)