Mối liên quan giữa béo phì và ung thư tụy là một lĩnh vực nghiên cứu được quan tâm đáng kể. Béo phì đã được xác định là yếu tố nguy cơ quan trọng cho sự phát triển của ung thư tụy, một trong những loại ung thư có tỷ lệ sống sót thấp nhất do khó phát hiện ở giai đoạn sớm và tiến triển nhanh. Dưới đây là trình bày chi tiết về mối liên hệ này, các cơ chế gây ra nguy cơ, số liệu nghiên cứu, và lời khuyên để giảm nguy cơ.
1. Mối liên quan giữa béo phì và ung thư tụy
Tỷ lệ mắc bệnh: Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng béo phì làm tăng nguy cơ phát triển ung thư tụy. Mối liên hệ này đặc biệt mạnh mẽ ở những người có béo phì vùng bụng, nơi mô mỡ tích tụ chủ yếu quanh các cơ quan nội tạng. Nguy cơ này tồn tại ở cả nam và nữ, và tăng lên cùng với mức độ béo phì.
2. Nguyên nhân tăng nguy cơ ung thư tụy ở bệnh nhân béo phì
- Kháng insulin và mức insulin cao: Béo phì, đặc biệt là béo phì vùng bụng, liên quan chặt chẽ đến tình trạng kháng insulin và tăng mức insulin máu. Insulin cao có thể kích thích sự phát triển tế bào ung thư thông qua con đường tín hiệu mTOR, một cơ chế đã được xác định có vai trò trong nhiều loại ung thư, bao gồm ung thư tụy.
- Viêm mãn tính: Béo phì gây ra viêm mãn tính toàn thân, với sự tăng cao của các cytokine viêm như TNF-α, IL-6 và các chất gây viêm khác. Viêm mãn tính có thể gây tổn thương DNA, làm tăng nguy cơ đột biến và sự phát triển của tế bào ung thư.
- Tăng hormone insulin-like growth factor 1 (IGF-1): IGF-1 là một yếu tố tăng trưởng có thể thúc đẩy sự tăng sinh và sống sót của tế bào ung thư. Béo phì liên quan đến mức IGF-1 cao hơn, đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển và tiến triển của ung thư tụy.
- Thay đổi môi trường vi mô của tụy: Béo phì có thể thay đổi môi trường vi mô của tụy, bao gồm sự tích tụ mỡ trong mô tụy, gây ra stress oxy hóa và viêm, từ đó làm tăng nguy cơ ung thư.
3. Số liệu nghiên cứu minh chứng
- Nghiên cứu từ The New England Journal of Medicine: Một nghiên cứu lớn với hơn 900.000 người tham gia cho thấy nguy cơ ung thư tụy tăng khoảng 20% ở những người có chỉ số BMI từ 30 trở lên so với những người có BMI trong khoảng 18.5-24.9. Nguy cơ này còn tăng cao hơn nữa ở những người có BMI trên 35.
- Nghiên cứu từ The Journal of the American Medical Association (JAMA): Nghiên cứu JAMA chỉ ra rằng mỗi khi tăng thêm 5 đơn vị trong BMI, nguy cơ ung thư tụy tăng thêm khoảng 10%. Đặc biệt, nguy cơ này cao hơn ở những người đã bị béo phì từ khi còn trẻ, cho thấy tác động tích lũy của béo phì lên nguy cơ ung thư.
- Nghiên cứu từ European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC): Nghiên cứu EPIC bao gồm hơn 500.000 người châu Âu, cho thấy những người có béo phì vùng bụng (vòng eo lớn) có nguy cơ ung thư tụy cao hơn khoảng 50% so với những người có vòng eo nhỏ hơn. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng béo phì tổng thể và tăng cân ở tuổi trưởng thành đều làm tăng nguy cơ ung thư tụy.
4. Lời khuyên để giảm nguy cơ ung thư tụy liên quan đến béo phì
- Duy trì cân nặng hợp lý: Một trong những cách hiệu quả nhất để giảm nguy cơ ung thư tụy là duy trì cân nặng trong ngưỡng bình thường (BMI từ 18.5 đến 24.9). Giảm cân không chỉ giúp giảm mức insulin và IGF-1 mà còn giảm viêm và cải thiện sức khỏe tổng thể.
- Chế độ ăn uống lành mạnh: Áp dụng chế độ ăn giàu rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và hạn chế tiêu thụ chất béo bão hòa, đồ ăn nhanh, và đường tinh luyện có thể giúp duy trì cân nặng và giảm nguy cơ ung thư. Chế độ ăn giàu chất xơ cũng có thể cải thiện chuyển hóa và giảm mức insulin.
- Tập thể dục thường xuyên: Hoạt động thể chất đều đặn không chỉ giúp kiểm soát cân nặng mà còn cải thiện độ nhạy insulin và giảm mức độ viêm. Khuyến cáo tập thể dục ít nhất 150 phút mỗi tuần với cường độ vừa phải.
- Hạn chế tiêu thụ rượu và không hút thuốc: Rượu và thuốc lá đều là các yếu tố nguy cơ độc lập cho ung thư tụy. Hạn chế uống rượu và bỏ thuốc lá không chỉ giảm nguy cơ ung thư tụy mà còn cải thiện sức khỏe tổng thể.
- Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Những người có nguy cơ cao (ví dụ như có tiền sử gia đình mắc ung thư tụy, béo phì nặng, hoặc có bệnh lý tiền sử như tiểu đường) nên thăm khám định kỳ để phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Kiểm tra định kỳ các dấu hiệu bất thường của tụy và đường tiêu hóa cũng có thể giúp phát hiện sớm ung thư tụy.
Kết luận
Béo phì là một yếu tố nguy cơ quan trọng đối với ung thư tụy, chủ yếu thông qua các cơ chế kháng insulin, viêm mãn tính, và tăng nồng độ IGF-1. Việc duy trì cân nặng hợp lý, áp dụng chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh, và kiểm tra sức khỏe định kỳ là các chiến lược quan trọng để giảm nguy cơ ung thư tụy.
Để đặt lịch khám hoặc tư vấn cùng PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn, quý khách vui lòng liên hệ:
