Béo phì là một yếu tố nguy cơ quan trọng làm tăng nguy cơ mắc trào ngược dạ dày thực quản (GERD). Cả hai tình trạng này đều ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh.
1. Béo phì là gì?
Béo phì là một tình trạng sức khỏe trong đó lượng mỡ thừa trong cơ thể tích tụ quá mức và có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe. Béo phì được định nghĩa thông qua chỉ số khối cơ thể (BMI), tính bằng cách chia cân nặng (kg) cho bình phương chiều cao (m). Một người được coi là béo phì khi có BMI từ 30 trở lên.
2. Vì sao béo phì lại gây trào ngược dạ dày thực quản (GERD)?
Béo phì có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng trào ngược dạ dày thực quản qua các cơ chế sau:
- Tăng áp lực trong ổ bụng: Mỡ thừa, đặc biệt là mỡ nội tạng, gây tăng áp lực trong ổ bụng. Áp lực này có thể đẩy dạ dày lên trên, gây thoát vị hoành và làm suy yếu cơ thắt dưới thực quản (LES), khiến acid dễ dàng trào ngược lên thực quản.
- Suy yếu cơ thắt dưới thực quản (LES): Ở người béo phì, áp lực từ mỡ bụng tăng có thể gây giãn nở và làm suy yếu LES, dẫn đến giảm khả năng ngăn chặn trào ngược.
- Tăng sản xuất acid dạ dày: Người béo phì thường có xu hướng sản xuất nhiều acid dạ dày hơn, góp phần vào nguy cơ trào ngược.
- Thoát vị hoành: Tỷ lệ thoát vị hoành cao hơn ở người béo phì, và điều này càng làm tăng nguy cơ trào ngược.
- Thay đổi cơ chế tiêu hóa: Béo phì có thể làm chậm quá trình tiêu hóa, gây tình trạng dạ dày chậm rỗng (gastroparesis), tăng nguy cơ trào ngược.
3. Tỷ lệ trào ngược trong số bệnh nhân béo phì
Tỷ lệ mắc GERD ở người béo phì cao hơn đáng kể so với dân số chung. Nghiên cứu cho thấy khoảng 50-70% người béo phì có các triệu chứng của GERD. Nguy cơ mắc GERD tăng theo mức độ béo phì; người có BMI cao hơn có nguy cơ mắc GERD và các biến chứng liên quan cao hơn.
4. Điều trị trào ngược dạ dày thực quản ở bệnh nhân béo phì
Điều trị trào ngược dạ dày thực quản ở bệnh nhân béo phì bao gồm các phương pháp sau:
Thay đổi lối sống:
- Giảm cân: Giảm cân là phương pháp quan trọng và hiệu quả nhất trong việc giảm triệu chứng trào ngược ở bệnh nhân béo phì. Giảm cân có thể giúp giảm áp lực trong ổ bụng và cải thiện chức năng của LES.
- Chế độ ăn uống: Tránh ăn thực phẩm có khả năng gây trào ngược như thức ăn béo, đồ chiên, chocolate, caffeine, rượu và thức ăn cay. Ăn nhiều bữa nhỏ, tránh ăn quá no, và không nằm ngay sau khi ăn.
- Tập thể dục: Tập thể dục đều đặn giúp giảm cân và cải thiện tiêu hóa, nhưng cần tránh các bài tập làm tăng áp lực trong ổ bụng (như cúi gập người hoặc nâng tạ nặng).
Điều trị bằng thuốc:
- Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Giảm sản xuất acid dạ dày, là liệu pháp chính trong điều trị GERD.
- Thuốc kháng acid và thuốc chẹn H2: Giúp giảm triệu chứng nhanh chóng.
- Thuốc tăng cường cơ vòng thực quản: Như metoclopramide, có thể sử dụng để tăng cường trương lực cơ vòng thực quản dưới.
Phẫu thuật:
- Phẫu thuật giảm cân (Bariatric surgery): Phẫu thuật như cắt dạ dày hoặc nối tắt dạ dày không chỉ giúp giảm cân mà còn có thể làm giảm triệu chứng trào ngược đáng kể.
- Tạo van chống trào ngược: Nếu trào ngược không đáp ứng với điều trị nội khoa, phẫu thuật tạo van chống trào ngươc có thể được chỉ định.
5. Khi khỏi béo phì có khỏi trào ngược hay không?
- Khả năng cải thiện: Giảm cân có thể cải thiện hoặc thậm chí loại bỏ các triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản. Khi bệnh nhân giảm cân, áp lực trong ổ bụng giảm, cơ thắt dưới thực quản có thể hoạt động hiệu quả hơn, và nguy cơ trào ngược sẽ giảm.
- Không phải lúc nào cũng khỏi hoàn toàn: Mặc dù nhiều bệnh nhân có sự cải thiện rõ rệt sau khi giảm cân, nhưng không phải tất cả mọi người đều khỏi hoàn toàn. Một số trường hợp trào ngược vẫn có thể tiếp tục, đặc biệt nếu có yếu tố khác như thoát vị hoành, suy yếu nặng của LES, hoặc tổn thương niêm mạc thực quản trước đó.
Kết luận, điều trị béo phì là một phần quan trọng trong quản lý GERD ở người béo phì và có thể mang lại kết quả tích cực trong việc giảm triệu chứng trào ngược, nhưng kết quả có thể khác nhau tùy thuộc vào từng bệnh nhân.
Để đặt lịch khám hoặc tư vấn cùng PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn, quý khách vui lòng liên hệ:
