Ung thư gan chủ yếu phát sinh từ các tổn thương gan mạn tính, do nhiễm virus viêm gan B, C, nghiện rượu, và bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu.
1. Nguyên nhân gây ung thư gan
Ung thư gan thường phát triển từ các tế bào gan bị tổn thương kéo dài do nhiều nguyên nhân, bao gồm:
- Nhiễm virus viêm gan B (HBV) và viêm gan C (HCV): Đây là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư gan trên toàn thế giới. Nhiễm trùng mạn tính với HBV hoặc HCV dẫn đến xơ gan, một giai đoạn tiền ung thư của gan, làm tăng nguy cơ phát triển ung thư gan.
- Xơ gan: Xơ gan là một trạng thái tổn thương gan kéo dài, trong đó mô gan bị sẹo thay thế. Xơ gan có thể do nhiều nguyên nhân như viêm gan virus, nghiện rượu, hoặc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu. Tình trạng này làm gia tăng nguy cơ phát triển ung thư biểu mô tế bào gan.
- Nghiện rượu: Uống nhiều rượu trong thời gian dài gây tổn thương gan, dẫn đến viêm gan do rượu và xơ gan, là điều kiện lý tưởng cho ung thư gan phát triển.
- Gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD): Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu, đặc biệt là khi tiến triển thành viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH), là yếu tố nguy cơ gây ung thư gan do tình trạng viêm kéo dài dẫn đến tổn thương tế bào gan và xơ gan.
- Độc tố aflatoxin: Aflatoxin là chất gây ung thư sinh ra từ nấm mốc trong thực phẩm (chủ yếu là ngũ cốc và đậu phộng bị nhiễm nấm mốc). Việc tiếp xúc lâu dài với aflatoxin làm tăng nguy cơ đột biến gene và ung thư gan.
2. Yếu tố thuận lợi (yếu tố nguy cơ)
- Nhiễm virus viêm gan B và C: Người nhiễm HBV hoặc HCV có nguy cơ ung thư gan cao hơn nhiều lần so với người không nhiễm. Viêm gan B có thể gây ung thư gan ngay cả khi không có xơ gan.
- Xơ gan: Đây là yếu tố nguy cơ lớn nhất. Hầu hết những người bị ung thư gan đều đã mắc xơ gan trước đó.
- Nghiện rượu: Uống nhiều rượu trong thời gian dài dẫn đến viêm gan và xơ gan, là điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của ung thư.
- Gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD): Béo phì và tiểu đường type 2 có liên quan đến bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu, làm tăng nguy cơ ung thư gan, ngay cả khi không có viêm gan virus.
- Tiếp xúc với độc tố aflatoxin: Độc tố này được tìm thấy ở những nơi có điều kiện lưu trữ thực phẩm kém, đặc biệt là ở các nước đang phát triển.
- Di truyền: Một số bệnh di truyền, như bệnh Wilson (rối loạn chuyển hóa đồng), hemochromatosis (rối loạn chuyển hóa sắt), cũng làm tăng nguy cơ ung thư gan do tổn thương kéo dài của gan.
- Giới tính: Nam giới có nguy cơ mắc ung thư gan cao hơn nữ giới do tỷ lệ nhiễm virus viêm gan và nghiện rượu cao hơn.
3. Cơ chế gây ung thư gan
Sự phát triển của ung thư gan bao gồm nhiều giai đoạn và cơ chế phức tạp:
- Tổn thương mạn tính và viêm gan: Nhiễm HBV, HCV, hoặc viêm gan do rượu gây ra viêm mạn tính trong gan. Tình trạng viêm kéo dài làm tổn thương các tế bào gan, kích hoạt quá trình sửa chữa, và dẫn đến sự thay đổi gene trong tế bào.
- Xơ gan và tái cấu trúc mô: Xơ gan là kết quả của quá trình sửa chữa liên tục mô gan bị tổn thương. Trong giai đoạn này, các mô sẹo thay thế tế bào gan lành, làm suy giảm chức năng gan và tạo môi trường dễ dẫn đến sự phát triển của ung thư.
- Đột biến gene: Các yếu tố gây tổn thương gan như virus, rượu, và độc tố aflatoxin gây ra đột biến trong các gene kiểm soát sự phân chia tế bào, như gene p53, Wnt, và TP53. Sự đột biến này làm mất khả năng kiểm soát quá trình phân chia tế bào, dẫn đến sự tăng sinh không kiểm soát của các tế bào gan bất thường.
- Tạo mạch máu mới (angiogenesis): Khi khối u phát triển, các tế bào ung thư gan kích thích sự hình thành mạch máu mới để cung cấp dưỡng chất cho khối u, giúp nó tiếp tục phát triển và xâm nhập các mô xung quanh.
- Xâm lấn và di căn: Tế bào ung thư gan có thể xâm nhập vào các mô lân cận và di căn đến các cơ quan khác, như phổi, xương, và thậm chí là não, thông qua hệ thống bạch huyết và mạch máu.
Tóm tắt
Ung thư gan chủ yếu phát sinh từ các tổn thương gan mạn tính, do nhiễm virus viêm gan B, C, nghiện rượu, và bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu. Xơ gan là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất, và tình trạng viêm mạn tính kéo dài trong gan dẫn đến sự tích lũy các đột biến gene. Các đột biến này làm mất khả năng kiểm soát phân chia tế bào, dẫn đến sự phát triển của ung thư gan. Quá trình tạo mạch máu mới và di căn là các cơ chế quan trọng giúp ung thư lan rộng, làm cho bệnh trở nên nguy hiểm. Phát hiện sớm và điều trị kịp thời đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện tiên lượng cho bệnh nhân ung thư gan.
Để đặt lịch khám hoặc tư vấn cùng PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn, quý khách vui lòng liên hệ:
