Táo bón là một vấn đề tiêu hóa phổ biến, có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống nếu kéo dài. Trong nhiều trường hợp, thay đổi chế độ ăn uống và thói quen sinh hoạt có thể giúp cải thiện tình trạng này. Tuy nhiên, khi táo bón trở nên nghiêm trọng hoặc kéo dài, việc sử dụng thuốc trị táo bón có thể là một giải pháp cần thiết. Vậy khi nào nên dùng thuốc và cần lưu ý gì để đảm bảo an toàn? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết này.
1. Khi nào cần dùng thuốc trị táo bón?
Không phải lúc nào cũng cần sử dụng thuốc để điều trị táo bón. Thuốc chỉ nên được dùng trong các trường hợp sau:
- Táo bón kéo dài hơn 2 tuần mà không cải thiện dù đã thay đổi chế độ ăn uống và vận động.
- Táo bón gây đau đớn khi đi tiêu và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt hàng ngày.
- Táo bón do tác dụng phụ của thuốc (như thuốc giảm đau opioid, thuốc chống trầm cảm, thuốc lợi tiểu).
- Người cao tuổi, phụ nữ mang thai hoặc bệnh nhân nằm lâu có nhu cầu hỗ trợ nhu động ruột.
- Trước khi nội soi đại tràng hoặc phẫu thuật tiêu hóa, cần làm sạch ruột theo chỉ định của bác sĩ.
2. Các loại thuốc trị táo bón phổ biến
Có nhiều loại thuốc trị táo bón, mỗi loại có cơ chế tác dụng và cách sử dụng khác nhau. Dưới đây là các nhóm thuốc phổ biến:
Thuốc nhuận tràng tạo khối (bulking agents)
- Cơ chế hoạt động: Hấp thụ nước vào phân, làm tăng khối lượng phân và kích thích nhu động ruột.
- Thường dùng: Psyllium (metamucil), methylcellulose (citrucel), polycarbophil.
- Ưu điểm: Tác động nhẹ nhàng, phù hợp cho người bị táo bón nhẹ hoặc cần điều trị lâu dài.
- Lưu ý: Cần uống nhiều nước để tránh tắc ruột.
Thuốc nhuận tràng thẩm thấu (osmotic laxatives)
- Cơ chế hoạt động: Giữ nước trong ruột, làm mềm phân và giúp phân dễ di chuyển hơn.
- Thường dùng: Lactulose, polyethylene glycol (miralax), magie citrate, sorbitol.
- Ưu điểm: Hiệu quả nhanh hơn thuốc tạo khối, ít gây kích ứng ruột.
- Lưu ý: Có thể gây tiêu chảy nếu dùng quá liều, không phù hợp với bệnh nhân suy thận.
Thuốc nhuận tràng kích thích (stimulant laxatives)
- Cơ chế hoạt động: Kích thích thành ruột, tăng cường co bóp để đẩy phân ra ngoài.
- Thường dùng: Bisacodyl (dulcolax), senna (senokot), cascara sagrada.
- Ưu điểm: Hiệu quả nhanh, thường có tác dụng sau 6-12 giờ.
- Lưu ý: Không nên dùng kéo dài vì có thể gây lệ thuộc thuốc.
Thuốc làm mềm phân (stool softeners)
- Cơ chế hoạt động: Giúp phân giữ nước, làm mềm và dễ di chuyển.
- Thường dùng: Docusate sodium (colace), docusate calcium.
- Ưu điểm: Phù hợp cho người cần tránh rặn mạnh (bệnh nhân trĩ, phụ nữ sau sinh, bệnh tim mạch).
- Lưu ý: Hiệu quả chậm hơn, cần dùng ít nhất vài ngày để có tác dụng.
Thuốc bôi hậu môn (rectal suppositories & enemas)
- Cơ chế hoạt động: Bôi trơn hậu môn hoặc kích thích trực tràng để đẩy phân ra ngoài.
- Thường dùng: Glycerin suppositories, microlax, fleet enema.
- Ưu điểm: Hiệu quả nhanh, phù hợp cho táo bón cấp tính.
- Lưu ý: Không nên dùng thường xuyên vì có thể gây phụ thuộc.
3. Những lưu ý quan trọng khi dùng thuốc trị táo bón
Không lạm dụng thuốc nhuận tràng
- Dùng thuốc kích thích thường xuyên có thể làm ruột mất khả năng co bóp tự nhiên.
- Chỉ sử dụng khi thực sự cần thiết và theo hướng dẫn của bác sĩ.
Uống đủ nước khi dùng thuốc
- Các loại thuốc tạo khối cần nhiều nước để tránh gây tắc ruột.
- Thuốc thẩm thấu cũng cần nước để tăng hiệu quả.
Lưu ý với người có bệnh lý nền
- Bệnh thận: Tránh thuốc chứa magie và phosphate.
- Bệnh tim mạch: Tránh thuốc làm tăng mất nước hoặc mất cân bằng điện giải.
- Phụ nữ mang thai: Nên chọn thuốc làm mềm phân thay vì thuốc kích thích.
Kết hợp với thay đổi lối sống
- Bổ sung chất xơ: Ăn nhiều rau xanh, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt.
- Tập thể dục: Đi bộ, yoga giúp kích thích nhu động ruột.
- Tạo thói quen đi vệ sinh đúng giờ.
4. Khi nào cần đến bác sĩ?
Nếu gặp các dấu hiệu sau, bạn nên đi khám ngay:
- Táo bón kéo dài hơn 3 tuần dù đã dùng thuốc.
- Phân có lẫn máu hoặc màu đen bất thường.
- Đau bụng dữ dội, đầy hơi, nôn mửa.
- Giảm cân không rõ nguyên nhân.
- Không đi tiêu được dù đã dùng thuốc.
5. Kết luận
Sử dụng thuốc trị táo bón có thể giúp giảm triệu chứng nhanh chóng, nhưng không phải lúc nào cũng là giải pháp tối ưu. Việc lựa chọn thuốc phù hợp, sử dụng đúng liều lượng và kết hợp với chế độ ăn uống, vận động hợp lý là cách tốt nhất để kiểm soát táo bón. Nếu tình trạng táo bón kéo dài hoặc có dấu hiệu bất thường, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để có phương pháp điều trị phù hợp.
Để đặt lịch khám hoặc tư vấn cùng PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn, quý khách vui lòng liên hệ:
_cr_480x332.jpg)
