Táo bón không chỉ ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa mà còn tác động đến tâm trạng và tính tình của người bệnh. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người bị táo bón kéo dài thường cảm thấy khó chịu, dễ cáu gắt và thậm chí có thể dẫn đến căng thẳng hoặc trầm cảm. Vậy tại sao táo bón lại có thể gây ra những thay đổi này? Hãy cùng tìm hiểu những cơ chế tác động của táo bón đến tâm lý và cảm xúc.
1. Cơ chế tác động của táo bón đến tâm trạng
Táo bón ảnh hưởng đến tính tình chủ yếu qua các cơ chế sau:
Tích tụ độc tố trong cơ thể
- Khi phân bị giữ lại lâu trong ruột, các chất độc hại từ phân có thể được tái hấp thu vào máu, gây ra tình trạng nhiễm độc nhẹ.
- Các độc tố này có thể ảnh hưởng đến não bộ, làm suy giảm chức năng nhận thức và gây ra cảm giác mệt mỏi, căng thẳng.
- Điều này khiến người bị táo bón dễ cáu gắt, thiếu kiên nhẫn và nhạy cảm hơn với những tác động bên ngoài.
Ảnh hưởng đến hệ thần kinh ruột
- Hệ thần kinh ruột (enteric nervous system - ens) được xem là “bộ não thứ hai” Của cơ thể vì nó có thể hoạt động độc lập và có ảnh hưởng đến tâm trạng.
- Khi ruột bị căng tức do táo bón, hệ thần kinh ruột sẽ gửi tín hiệu căng thẳng lên não bộ, kích thích hệ thần kinh giao cảm, khiến cơ thể luôn ở trạng thái căng thẳng.
- Điều này có thể dẫn đến cảm giác lo âu, bực bội và mất kiên nhẫn.
Giảm sản xuất serotonin – hormone hạnh phúc
- Serotonin là một chất dẫn truyền thần kinh có vai trò quan trọng trong việc điều hòa tâm trạng.
- Khoảng 95% serotonin trong cơ thể được sản xuất từ ruột, do đó, khi hệ tiêu hóa bị trì trệ, việc sản xuất serotonin cũng bị ảnh hưởng.
- Khi mức serotonin giảm, người bị táo bón thường cảm thấy buồn bã, dễ cáu gắt và giảm động lực.
Mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột
- Táo bón thường liên quan đến sự mất cân bằng của hệ vi sinh đường ruột, làm tăng vi khuẩn có hại và giảm vi khuẩn có lợi.
- Vi khuẩn đường ruột có ảnh hưởng đến tâm trạng và hành vi thông qua trục não-ruột (gut-brain axis).
- Khi hệ vi sinh bị mất cân bằng, cơ thể dễ bị căng thẳng, lo âu và thậm chí có thể dẫn đến rối loạn giấc ngủ, trầm cảm nhẹ.
Khó chịu về mặt thể chất
- Khi bị táo bón, người bệnh thường cảm thấy đầy hơi, chướng bụng, khó chịu.
- Tình trạng này kéo dài có thể gây mất tập trung, ảnh hưởng đến công việc và sinh hoạt hàng ngày.
- Việc phải rặn mạnh khi đi tiêu cũng có thể gây đau đớn, từ đó làm tăng cảm giác cáu gắt và bực bội.
2. Làm thế nào để cải thiện tâm trạng khi bị táo bón?
Để tránh những ảnh hưởng tiêu cực của táo bón lên tâm trạng, người bệnh cần kết hợp các biện pháp điều chỉnh chế độ ăn uống, vận động và kiểm soát căng thẳng.
Cải thiện chế độ ăn uống
- Tăng cường chất xơ: Rau xanh, trái cây (đu đủ, lê, kiwi), ngũ cốc nguyên hạt giúp làm mềm phân và cải thiện nhu động ruột.
- Uống đủ nước: Ít nhất 2-3 lít nước/ngày để giữ phân mềm và dễ đào thải.
- Bổ sung men vi sinh: Sữa chua, kim chi, dưa muối giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, từ đó cải thiện tâm trạng.
Tăng cường vận động
- Đi bộ ít nhất 30 phút/ngày giúp kích thích nhu động ruột và tăng cường lưu thông máu lên não.
- Tập yoga và bài tập thở giúp thư giãn hệ thần kinh ruột và giảm căng thẳng.
- Massage bụng theo chiều kim đồng hồ để kích thích nhu động ruột hoạt động.
Kiểm soát căng thẳng
- Thực hành thiền và mindfulness giúp giảm lo âu, ổn định tâm trạng.
- Ngủ đủ giấc: Thiếu ngủ có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng táo bón và ảnh hưởng đến tâm trạng.
- Hạn chế caffeine và rượu vì có thể gây mất nước và làm tăng căng thẳng.
Sử dụng thảo dược hỗ trợ
- Trà gừng, trà hoa cúc giúp thư giãn thần kinh và hỗ trợ tiêu hóa.
- Dầu bạc hà có thể giúp làm giảm co thắt ruột và cải thiện tâm trạng.
3. Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Nếu táo bón kéo dài kèm theo các dấu hiệu sau, bạn nên đi khám bác sĩ để kiểm tra sức khỏe tổng thể:
- Táo bón kéo dài trên 3 tuần dù đã thay đổi chế độ ăn uống và vận động.
- Cảm giác căng thẳng, lo âu hoặc trầm cảm kéo dài.
- Đau bụng dữ dội, đầy hơi không thuyên giảm.
- Giảm cân không rõ nguyên nhân.
- Phân có lẫn máu hoặc thay đổi màu sắc bất thường.
4. Kết luận
Táo bón không chỉ là một vấn đề tiêu hóa mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến tâm trạng và tính tình của người bệnh. Việc tích tụ độc tố, giảm sản xuất serotonin và mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột có thể làm người bệnh dễ cáu gắt, lo âu và mất kiên nhẫn. Để cải thiện tình trạng này, cần kết hợp thay đổi chế độ ăn uống, tăng cường vận động và kiểm soát căng thẳng. Nếu táo bón kéo dài và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để có hướng điều trị phù hợp.
Để đặt lịch khám hoặc tư vấn cùng PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn, quý khách vui lòng liên hệ:
