Gan được xem là nhà máy vạn năng của cơ thể, các nhà khoa học đã chỉ ra gan có thể đảm nhận đến hơn 500 vai trò khác nhau. Trong đó các vai trò lớn nhất bao gồm: chuyển hóa, dự trự và miễn dịch.

Trong những năm gần đây các bệnh lý như viêm gan, xơ gan, ung thư gan liên quan đến bia rượu, béo phì, sử dụng thuốc không khoa học … ngày càng phổ biến. Đặc biệt những bệnh lý về gan không do rượu gia tăng chóng mặt bởi ảnh hưởng của “đại dịch thế kỉ” béo phì.

1. Béo phì kéo dài có thể gây hại cho gan như thế nào?

Béo phì có thể gây tổn thương đáng kể cho gan. Dưới đây là một số lý do và mức độ tổn thương mà béo phì có thể gây ra:

• Gan nhiễm mỡ: Gan nhiễm mỡ là tình trạng mà mỡ tích tụ quá mức trong gan, dẫn đến tăng kích thước và trọng lượng của gan. Béo gan thường xảy ra do sự chuyển hóa lipid bất thường trong cơ thể, trong đó mỡ được tích tụ trong tế bào gan. Gan nhiễm mỡ không được xử lý đúng cách có thể tiến triển thành viêm gan nhiễm mỡ không do rượu(non-alcoholic fatty liver disease – NAFLD).
• Viêm gan mỡ không do rượu(NAFLD): NAFLD là một tình trạng trong đó mỡ tích tụ trong gan mà không liên quan đến việc tiêu thụ cồn. Nếu không được kiểm soát và điều trị, NAFLD có thể tiến triển thành viêm gan nhiễm mỡ không cồn có hại (non-alcoholic steatohepatitis – NASH), một tình trạng nghiêm trọng hơn. NAFLD và NASH có thể gây viêm nhiễm, sẹo gan, và khiến gan hoạt động kém hiệu quả.
• Xơ gan: Nếu không được kiểm soát, NASH có thể tiến triển thành xơ gan (cirrhosis), là quá trình thay thế mô gan bình thường bằng mô sẹo. Xơ gan có thể dẫn đến suy gan và suy thận, rối loạn chức năng gan, và tăng nguy cơ ung thư gan.
• Ung thư gan: Béo phì cũng có liên quan đến tăng nguy cơ mắc các loại ung thư gan, ung thư ống mật. Đây cũng có thể là hậu quả của quá trình xơ gan do gan nhiễm mỡ kéo dài không được điều trị

Tổn thương gan do béo phì có thể biến đổi từ giai đoạn gan nhiễm mỡ đơn giản đến NAFLD, NASH, xơ gan và ung thư gan. Mức độ tổn thương gan có thể thay đổi tùy thuộc vào các yếu tố như cơ địa cá nhân, mức độ béo phì, thói quen ăn uống, và tình trạng sức khỏe tổng thể của mỗi người.

Hình ảnh xơ gan nghiêm trọng của bệnh nhân béo phì 60 tuổi

2. Cơ chế tổn thương gan do béo phì gây ra

Cơ chế tổn thương gan do béo phì vẫn đang được nghiên cứu một cách chi tiết, nhưng dưới đây là một số cơ chế chính được đề xuất:

• Kháng insulin và sự chuyển hóa lipid bất thường: Béo phì thường đi kèm với kháng insulin và sự chuyển hóa lipid bất thường trong cơ thể. Kháng insulin xảy ra khi tế bào cơ thể không phản ứng đúng với insulin, hormone quan trọng trong việc điều chỉnh mức đường huyết và chuyển hóa mỡ. Sự kháng insulin và chuyển hóa lipid bất thường làm cho cơ thể tích tụ mỡ trong gan thay vì chuyển hóa nó thành năng lượng.
• Tác động viêm nhiễm: Tích tụ mỡ trong gan gây kích thích viêm nhiễm trong gan. Các tế bào miễn dịch trong gan phản ứng với tình trạng tăng mỡ bằng cách giải phóng các chất gây viêm. Viêm nhiễm kéo dài có thể dẫn đến tổn thương mô gan và gây hình thành sẹo.
• Stress oxi hóa: Béo phì tạo ra một tình trạng stress oxi hóa trong cơ thể, khi lượng các gốc tự do (free radicals) tăng lên và làm tổn thương các tế bào gan. Stress oxi hóa có thể gây viêm nhiễm và sự chết tế bào trong gan.
• Môi trường nhiễm mỡ: Tế bào mỡ tích tụ trong gan tạo thành một môi trường nhiễm mỡ bên trong gan. Môi trường nhiễm mỡ tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn và vi sinh vật khác phát triển, gây viêm nhiễm và tổn thương gan.
• Sự chuyển hóa axit béo: Trong quá trình béo phì, axit béo được chuyển hóa trong gan tăng lên. Một số axit béo có thể gây tổn thương cho tế bào gan và gây viêm nhiễm.

Các cơ chế này có thể tương tác và tác động lẫn nhau, dẫn đến sự tổn thương gan trong quá trình béo phì. Điều này có thể dẫn đến béo gan, viêm gan mỡ không cồn (NAFLD), viêm gan mỡ không cồn có hại (NASH), xơ gan, và tăng nguy cơ ung thư gan. Tuy nhiên, cho tới nay, cơ chế chính xác vẫn đang trong quá trình nghiên cứu và hiểu rõ hơn về cơ chế này là mục tiêu của nhiều nghiên cứu hiện nay.

3. Các tổn thương gan do béo phì có thể hồi phục được sau khi giảm cân hay không?

Có thể hồi phục tổn thương gan trong một số trường hợp sau khi giảm cân. Tuy nhiên, khả năng hồi phục và mức độ hồi phục phụ thuộc vào mức độ tổn thương gan ban đầu, thời gian và cách giảm cân, và tình trạng sức khỏe tổng thể của mỗi người.

Nếu tổn thương gan do béo phì ở giai đoạn sớm, chẳng hạn như gan nhiễm mỡ hoặc viêm gan nhiễm mỡ không cồn (NAFLD), có thể có khả năng hồi phục sau khi giảm cân và thay đổi lối sống. Giảm cân có thể giảm lượng mỡ trong gan, cải thiện chức năng gan và giảm nguy cơ tiến triển thành các vấn đề gan nghiêm trọng hơn.

Tuy nhiên, nếu tổn thương gan đã tiến triển đến giai đoạn nặng hơn như viêm gan mỡ không cồn có hại (NASH) hoặc xơ gan, việc hồi phục có thể khó hơn. Trong những trường hợp này, việc giảm cân và thay đổi lối sống vẫn có thể có lợi, nhưng không thể đảm bảo hoàn toàn hồi phục và trở lại trạng thái gan bình thường.

Quan trọng là hiểu rằng quá trình hồi phục tổn thương gan yêu cầu thời gian và đòi hỏi sự chuyên môn và theo dõi từ các chuyên gia y tế. Trong một số trường hợp, việc kết hợp giảm cân với các phương pháp điều trị khác như chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục, thuốc hoặc liệu pháp y tế có thể được áp dụng để tăng cường quá trình hồi phục.

Khắc phục các tổn thương gan bằng cách giảm cân để hạn chế tối đa những tác động tiêu cực đến sức khỏe

4. Điều trị các tổn thương gan gây ra do béo phì

Các tổn thương gan gây ra do béo phì đòi hỏi đánh giá và điều trị chuyên sâu, không chỉ dựa trên việc giảm cân mà còn phụ thuộc vào mức độ và tình trạng gan của bạn. Giảm cân có thể giúp cải thiện tình trạng gan, nhưng không phải lúc nào cũng đủ để hồi phục tổn thương gan hoàn toàn.

Đối với các giai đoạn sớm của béo gan và viêm gan mỡ không cồn (NAFLD), giảm cân và thay đổi lối sống lành mạnh có thể là phương pháp điều trị hiệu quả. Giảm cân giúp giảm mỡ trong gan, cải thiện chức năng gan và giảm nguy cơ phát triển thành các vấn đề gan nghiêm trọng hơn. Tuy nhiên, việc giảm cân cần được thực hiện theo sự hướng dẫn của chuyên gia y tế và theo kế hoạch cụ thể.

Đối với các tình trạng tổn thương gan nghiêm trọng hơn như viêm gan mỡ không cồn có hại (NASH), xơ gan hoặc ung thư gan, việc giảm cân một mình không đủ để hồi phục hoàn toàn. Trong những trường hợp này, việc điều trị chuyên sâu và kiểm soát tình trạng gan là cần thiết. Điều trị có thể bao gồm các biện pháp như chế độ ăn uống đặc biệt, thuốc, liệu pháp y tế hoặc phẫu thuật tùy thuộc vào tình trạng và khả năng của bệnh nhân.