Béo phì khi mang thai: Gánh nặng cho hai thế hệ

Mang thai là hành trình kỳ diệu và cũng đầy thử thách với người phụ nữ. Trong quá trình này, việc tăng cân là điều bình thường – nhưng nếu cân nặng vượt ngưỡng an toàn, nguy cơ biến chứng sẽ tăng cao. Béo phì khi mang thai không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe người mẹ, mà còn đe dọa trực tiếp đến sự phát triển và tương lai của thai nhi. Đây là một “nguy cơ kép” cần được nhận thức đúng và kiểm soát kịp thời.

1. Béo phì và nguy cơ tiền sản giật, tiểu đường thai kỳ

Phụ nữ mang thai bị béo phì có nguy cơ cao gặp phải tiền sản giật, một biến chứng sản khoa nguy hiểm, đặc trưng bởi huyết áp tăng cao và có đạm trong nước tiểu. Tiền sản giật có thể gây tổn thương gan, thận, thậm chí dẫn đến co giật, tiền hôn mê, tử vong nếu không được xử lý kịp thời.

Bên cạnh đó, tiểu đường thai kỳ là một vấn đề phổ biến ở phụ nữ thừa cân, béo phì. Việc mỡ thừa làm giảm độ nhạy của insulin dẫn đến rối loạn chuyển hóa đường. Theo các nghiên cứu, phụ nữ béo phì có nguy cơ bị tiểu đường thai kỳ cao gấp 3 - 5 lần so với người có cân nặng bình thường.

2. Tăng nguy cơ sinh non, sinh mổ và tai biến sản khoa

Phụ nữ mang thai bị béo phì có tỷ lệ sinh non và sinh mổ cao hơn bình thường. Sự tích tụ mỡ vùng bụng làm giảm hiệu quả co bóp tử cung, gây khó khăn trong quá trình chuyển dạ. Ngoài ra, béo phì cũng làm tăng nguy cơ ngạt thai, suy thai, sa vai hoặc tai biến sản khoa khác trong lúc sinh.

Việc phải can thiệp sinh mổ ở sản phụ béo phì còn kéo dài thời gian hồi phục, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng hậu sản, huyết khối tĩnh mạch sâu và biến chứng gây mê. Đồng thời, lượng mỡ thừa cũng khiến việc theo dõi thai nhi bằng siêu âm trở nên khó khăn hơn.

3. Tác động đến thai nhi: Thai to, rối loạn chuyển hóa bẩm sinh

Một trong những hậu quả nghiêm trọng của béo phì khi mang thai là tình trạng thai to (macrosomia) – tức là thai nhi có cân nặng lớn hơn mức bình thường (trên 4kg). Điều này không chỉ làm tăng khả năng sinh mổ mà còn tăng nguy cơ sang chấn cho thai nhi trong lúc sinh.

Không chỉ dừng lại ở giai đoạn thai kỳ, trẻ sinh ra từ mẹ béo phì còn có nguy cơ cao bị rối loạn chuyển hóa bẩm sinh, bao gồm:

• Tăng nguy cơ béo phì ở trẻ nhỏ và tuổi trưởng thành
• Đề kháng insulin, nguy cơ tiểu đường sớm
• Tăng huyết áp và rối loạn lipid máu từ nhỏ

Cơ chế này được lý giải do môi trường nội tiết trong bụng mẹ: khi mẹ có lượng glucose, insulin và hormone gây viêm cao, thai nhi sẽ “lập trình” chuyển hóa theo hướng bất lợi ngay từ trong bụng mẹ – hiện tượng gọi là lập trình chuyển hóa bào thai (fetal metabolic programming).

Theo nghiên cứu từ Viện Y học Hoa Kỳ, trẻ em có mẹ béo phì khi mang thai có nguy cơ béo phì ở tuổi lên 7 cao hơn gần gấp đôi so với trẻ có mẹ cân nặng bình thường.

4. Khó khăn trong việc kiểm soát cân nặng sau sinh

Béo phì trong thai kỳ không chỉ gây rủi ro trong giai đoạn mang thai và sinh nở, mà còn ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe người mẹ sau sinh. Phụ nữ béo phì thường gặp:

• Khó giảm cân sau sinh
• Rối loạn nội tiết hậu sản
• Nguy cơ trầm cảm sau sinh cao hơn
• Tăng khả năng mắc các bệnh mạn tính như tiểu đường type 2, tim mạch

Đặc biệt, nếu không kiểm soát cân nặng tốt, người mẹ sẽ có nguy cơ béo phì kéo dài qua các lần mang thai tiếp theo, khiến nguy cơ biến chứng tăng dần theo từng lần sinh nở.

Lời khuyên dành cho phụ nữ mang thai hoặc chuẩn bị mang thai

Béo phì hoàn toàn có thể phòng ngừa và kiểm soát nếu người phụ nữ chủ động thay đổi lối sống, duy trì cân nặng hợp lý từ trước khi mang thai.

Một số lời khuyên từ chuyên gia:

• Khám tiền sản định kỳ để đánh giá chỉ số BMI, huyết áp, đường huyết và mỡ máu trước khi có thai
• Ăn uống cân đối: hạn chế tinh bột tinh chế, đường, chất béo bão hòa
• Tập thể dục nhẹ nhàng (được bác sĩ đồng ý), duy trì vận động tối thiểu 30 phút mỗi ngày
• Theo dõi cân nặng thường xuyên trong thai kỳ, kiểm soát tốc độ tăng cân theo khuyến cáo
• Tham khảo ý kiến bác sĩ dinh dưỡng hoặc bác sĩ sản khoa nếu có nguy cơ thừa cân – béo phì

Béo phì trong thai kỳ là một mối nguy cơ kép – không chỉ với người mẹ mà còn với đứa trẻ trong bụng và cả tương lai sức khỏe sau này. Hiểu rõ những hệ lụy của tình trạng này là bước đầu tiên để mỗi phụ nữ có thể chuẩn bị cho mình một thai kỳ khỏe mạnh và an toàn. Hãy bắt đầu bằng những điều đơn giản: một bữa ăn lành mạnh, một giấc ngủ đủ giấc, và một thái độ chủ động với sức khỏe bản thân.