Bài viết này được viết bởi PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn - Phó viện trưởng viện phẫu thuật tiêu hóa, Chủ nhiệm khoa phẫu thuật ống tiêu hóa bệnh viện TƯQĐ 108.
Béo phì có ảnh hưởng đáng kể đến chức năng thận và có thể dẫn đến các bệnh lý về thận, bao gồm bệnh thận mạn tính (Chronic Kidney Disease - CKD), bệnh thận do béo phì (Obesity-Related Glomerulopathy), và tăng nguy cơ suy thận. Các cơ chế chính mà béo phì gây tổn thương thận bao gồm tăng áp lực lên thận, rối loạn chuyển hóa, viêm mãn tính, và tác động của các bệnh liên quan như tiểu đường và tăng huyết áp. Dưới đây là cách mà béo phì gây ra các bệnh lý về thận:
1. Tăng áp lực lọc cầu thận
- Tăng lọc cầu thận: Béo phì làm tăng lượng máu mà thận phải lọc, dẫn đến tình trạng tăng lọc cầu thận (hyperfiltration). Điều này làm tăng áp lực lên cầu thận, các đơn vị lọc máu nhỏ trong thận, dẫn đến tổn thương và suy giảm chức năng thận theo thời gian.
- Phì đại cầu thận: Để đáp ứng với áp lực tăng cao, cầu thận có thể phì đại và dày lên, làm tăng nguy cơ xơ hóa cầu thận và suy giảm chức năng lọc.
2. Bệnh thận do béo phì (Obesity-Related Glomerulopathy)
- Tổn thương cấu trúc thận: Béo phì có thể dẫn đến một loại bệnh thận đặc biệt gọi là bệnh thận do béo phì, trong đó cầu thận bị tổn thương và phì đại, làm suy giảm chức năng thận. Đây là một biến chứng trực tiếp của béo phì và có thể dẫn đến suy thận mạn tính.
- Xơ hóa cầu thận: Tình trạng viêm mãn tính và stress oxi hóa do béo phì có thể dẫn đến xơ hóa cầu thận, trong đó mô thận bình thường bị thay thế bởi mô sẹo, làm suy giảm chức năng lọc của thận.
3. Rối loạn chuyển hóa và kháng insulin
- Kháng insulin: Béo phì thường liên quan đến kháng insulin, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2. Tiểu đường là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh thận mạn tính do làm tổn thương các mạch máu nhỏ trong thận, làm suy giảm khả năng lọc của thận.
- Rối loạn lipid máu: Béo phì cũng liên quan đến tăng mức triglycerides và cholesterol trong máu, gây tổn thương mạch máu thận và góp phần vào sự phát triển của bệnh thận mạn tính.
4. Tăng huyết áp
- Tăng huyết áp do béo phì: Béo phì làm tăng nguy cơ tăng huyết áp, một yếu tố nguy cơ chính của bệnh thận mạn tính. Tăng huyết áp gây áp lực lên các mạch máu nhỏ trong thận, dẫn đến tổn thương cầu thận và suy giảm chức năng thận.
- Hệ thống renin-angiotensin: Béo phì có thể kích hoạt hệ thống renin-angiotensin-aldosterone, một hệ thống nội tiết quan trọng trong việc điều chỉnh huyết áp, dẫn đến tình trạng tăng huyết áp và làm tổn thương thận.
5. Viêm mãn tính
- Cytokines gây viêm: Mỡ thừa trong cơ thể sản xuất các cytokines gây viêm như TNF-alpha và IL-6, làm gia tăng tình trạng viêm mãn tính trong thận. Viêm này góp phần vào tổn thương thận và thúc đẩy quá trình xơ hóa thận.
- Tổn thương mô thận: Viêm mãn tính có thể gây tổn thương trực tiếp cho các mô thận, làm suy giảm chức năng lọc và dẫn đến suy thận mạn tính.
6. Tăng nguy cơ sỏi thận
- Tăng nguy cơ sỏi thận: Béo phì làm tăng nguy cơ hình thành sỏi thận do sự thay đổi trong thành phần nước tiểu, bao gồm tăng nồng độ axit uric, calcium oxalate và giảm nồng độ citrate, một chất ngăn ngừa sự hình thành sỏi.
- Sỏi thận và tổn thương thận: Sỏi thận có thể gây tắc nghẽn đường tiểu và tổn thương thận, dẫn đến suy giảm chức năng thận nếu không được điều trị kịp thời.
7. Suy thận mạn tính (CKD)
- Tiến triển từ các bệnh lý thận: Các bệnh lý thận do béo phì như tăng lọc cầu thận, bệnh thận do béo phì, và tổn thương do tăng huyết áp hoặc tiểu đường có thể tiến triển thành suy thận mạn tính.
- Giảm khả năng lọc máu: Khi chức năng thận giảm dưới một mức độ nhất định, khả năng lọc máu và loại bỏ chất thải của thận bị suy giảm, dẫn đến tích tụ độc tố trong cơ thể và tăng nguy cơ suy thận mạn tính.
8. Tác động của hội chứng chuyển hóa
- Hội chứng chuyển hóa: Béo phì thường đi kèm với hội chứng chuyển hóa, bao gồm các yếu tố nguy cơ như tăng huyết áp, tăng đường huyết, rối loạn lipid máu, và béo bụng. Hội chứng chuyển hóa là một yếu tố nguy cơ quan trọng cho bệnh thận mạn tính.
Béo phì gây ra các bệnh lý về thận thông qua cơ chế tăng áp lực lên thận, rối loạn chuyển hóa, viêm mãn tính, và tác động của các bệnh liên quan như tăng huyết áp và tiểu đường. Các bệnh lý thận liên quan đến béo phì bao gồm bệnh thận mạn tính, bệnh thận do béo phì, tăng nguy cơ sỏi thận, và cuối cùng là nguy cơ suy thận. Quản lý cân nặng, điều trị tiểu đường và tăng huyết áp, cùng với lối sống lành mạnh là các biện pháp quan trọng để bảo vệ sức khỏe thận và giảm nguy cơ mắc các bệnh thận liên quan đến béo phì.
Để đặt lịch khám hoặc tư vấn cùng PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn, quý khách vui lòng liên hệ:
