Bài viết này được viết bởi PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn - Phó viện trưởng viện phẫu thuật tiêu hóa, Chủ nhiệm khoa phẫu thuật ống tiêu hóa bệnh viện TƯQĐ 108.
1. Giới thiệu chung về bệnh áp xe hậu môn
Áp xe hậu môn là tình trạng nhiễm trùng cấp tính hình thành mủ trong các mô mềm quanh vùng hậu môn và trực tràng. Đây là một bệnh lý phổ biến, đặc biệt ở nam giới, và có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng như rò hậu môn nếu không được điều trị kịp thời. Theo thống kê, tỷ lệ mắc bệnh áp xe hậu môn trong cộng đồng ước tính từ 0,4 đến 0,7 trên mỗi 10.000 người/năm. Một nghiên cứu tại Hoa Kỳ cho biết, mỗi năm có khoảng 100.000 ca mới được chẩn đoán, với tỷ lệ mắc ở nam giới cao hơn nữ giới, chiếm khoảng 60% tổng số ca bệnh. Độ tuổi phổ biến nhất là từ 20 đến 40 tuổi, nhưng bệnh có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi.
2. Nguyên nhân gây ra áp xe hậu môn
Nguyên nhân chính gây ra áp xe hậu môn là nhiễm trùng vi khuẩn, thường xảy ra khi các tuyến hậu môn nhỏ bị tắc nghẽn. Các vi khuẩn như Escherichia coli, Staphylococcus aureus, và Bacteroides fragilis là những tác nhân thường gặp. Một số yếu tố nguy cơ bao gồm:
- Bệnh Crohn: Tỷ lệ bệnh nhân Crohn phát triển áp xe hậu môn cao gấp 5 lần người bình thường.
- Viêm đại tràng: Người mắc viêm đại tràng loét có nguy cơ cao bị áp xe do viêm lan rộng.
- Chấn thương hậu môn: Phẫu thuật hoặc chấn thương vùng hậu môn có thể gây tắc nghẽn tuyến hậu môn.
- Hệ miễn dịch suy yếu: Bệnh nhân tiểu đường, HIV/AIDS, hoặc đang điều trị hóa trị có nguy cơ nhiễm trùng cao hơn.
3. Sinh lý bệnh
Áp xe hậu môn hình thành khi tuyến hậu môn bị tắc nghẽn bởi phân hoặc mảnh vụn khác, tạo điều kiện cho vi khuẩn từ trực tràng xâm nhập và gây nhiễm trùng. Ổ áp xe được hình thành khi mủ tích tụ, dẫn đến viêm nhiễm và phá hủy các mô xung quanh nếu không được can thiệp sớm.
4. Triệu chứng lâm sàng
Triệu chứng phổ biến nhất là đau nhức vùng hậu môn, đặc biệt khi ngồi hoặc đi đại tiện. Các triệu chứng khác bao gồm:
- Sưng, đỏ quanh hậu môn.
- Cảm giác nặng hoặc căng tức vùng hậu môn.
- Sốt cao, ớn lạnh và mệt mỏi.
- Rỉ dịch mủ từ lỗ nhỏ gần hậu môn, thường có mùi hôi.
5. Phân loại áp xe hậu môn
Áp xe hậu môn được phân loại theo vị trí nhiễm trùng:
- Áp xe dưới da: Dễ nhận biết, nằm ngay dưới da quanh hậu môn.
- Áp xe dưới niêm mạc: Nằm dưới niêm mạc ống hậu môn, gây đau nhức.
- Áp xe quanh hậu môn: Nằm trong các cơ hậu môn, gây đau khi đại tiện.
- Áp xe trong cơ: Nghiêm trọng nhất, yêu cầu phẫu thuật dẫn lưu.
6. Phương pháp chẩn đoán
Chẩn đoán áp xe hậu môn thường dựa trên thăm khám lâm sàng và các triệu chứng. Bác sĩ có thể sử dụng siêu âm hậu môn, CT scan, hoặc MRI để xác định vị trí và kích thước áp xe trong trường hợp khó phát hiện.
.jpg)
7. Biến chứng của áp xe hậu môn
Nếu không được điều trị kịp thời, áp xe hậu môn có thể gây ra các biến chứng như:
- Rò hậu môn: Khoảng 30-50% các trường hợp áp xe tiến triển thành rò hậu môn.
- Nhiễm trùng lan rộng: Có thể dẫn đến viêm mô tế bào hoặc nhiễm trùng huyết, nguy hiểm đến tính mạng.
- Tái phát: Nguy cơ tái phát cao nếu không điều trị dứt điểm các nguyên nhân cơ bản.
8. Phương pháp điều trị
Điều trị áp xe hậu môn chủ yếu bao gồm phẫu thuật dẫn lưu và kiểm soát nhiễm trùng:
- Dẫn lưu áp xe: Phẫu thuật dẫn lưu mủ là phương pháp chính, có thể thực hiện tại phòng khám hoặc bệnh viện.
- Kháng sinh: Được sử dụng trong các trường hợp có nhiễm trùng toàn thân.
- Chăm sóc sau phẫu thuật: Bệnh nhân cần thay băng và tuân thủ chế độ ăn uống hợp lý để vết thương hồi phục nhanh.
9. Tiên lượng và phòng ngừa
Tiên lượng bệnh nhân áp xe hậu môn thường tốt nếu được điều trị kịp thời. Tuy nhiên, nguy cơ tái phát cao, đặc biệt ở bệnh nhân Crohn hoặc hệ miễn dịch suy yếu. Các biện pháp phòng ngừa bao gồm:
- Giữ vệ sinh cá nhân: Vệ sinh vùng hậu môn sau đại tiện.
- Quản lý bệnh lý liên quan: Điều trị hiệu quả các bệnh lý như Crohn.
- Theo dõi và điều trị sớm: Khám bác sĩ ngay khi có dấu hiệu bất thường như đau, sưng, hoặc rỉ dịch.
10. Kết luận
Áp xe hậu môn là một tình trạng nhiễm trùng nghiêm trọng cần được phát hiện và điều trị sớm để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm như rò hậu môn và nhiễm trùng lan rộng. Bằng cách nắm vững các nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị, bệnh nhân có thể quản lý bệnh tốt hơn, cải thiện chất lượng cuộc sống và giảm nguy cơ tái phát.
Để đặt lịch khám hoặc tư vấn cùng PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn, quý khách vui lòng liên hệ:
