Béo phì – hiểm họa sức khỏe và giải pháp hiệu quả

Tỷ lệ người mắc bệnh béo phì ngày càng gia tăng

Thừa cân và béo phì – khác nhau thế nào?

Cả thừa cân và béo phì đều chỉ tình trạng cơ thể có lượng mỡ dư thừa vượt mức cho phép. Tuy nhiên, béo phì là mức độ nặng hơn, với tỷ lệ mỡ cao hơn rõ rệt, kéo theo nhiều nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng hơn. Trong khi cơ thể con người vẫn cần một tỷ lệ mỡ nhất định để dự trữ năng lượng, giữ ấm và hỗ trợ các chức năng sinh học, thì việc tích tụ quá nhiều mỡ lại trở thành nguyên nhân dẫn đến hàng loạt bệnh lý mạn tính như tiểu đường, tim mạch, đột quỵ hay bệnh thận.

Để đánh giá một người có bị thừa cân hay béo phì, y học hiện nay thường sử dụng chỉ số BMI (Body Mass Index – chỉ số khối cơ thể). Đây là công cụ đơn giản, nhanh chóng và phổ biến nhất, giúp so sánh cân nặng với chiều cao để xác định một người đang ở mức bình thường, thừa cân hay béo phì.

Vị trí mỡ thừa trong cơ thể có quan trọng không?

Không chỉ số lượng mỡ mà vị trí phân bố mỡ cũng ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe. Người có nhiều mỡ nội tạng thường mang dáng người “quả táo”, với vòng bụng lớn, được chứng minh có nguy cơ cao mắc các bệnh mạn tính hơn. Trong khi đó, người có dáng “quả lê” – tức mỡ tập trung nhiều ở hông, đùi – ít nguy hiểm hơn, vì phần lớn là mỡ dưới da. Điều này giải thích vì sao những người béo bụng thường dễ gặp các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn so với người béo ở hông, đùi.

Dáng người và vị trí tích mỡ

Tác hại của béo phì

Béo phì không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn đe dọa trực tiếp đến sức khỏe. Người thừa cân, béo phì có nguy cơ cao mắc các bệnh lý nguy hiểm như: ngưng thở khi ngủ, đái tháo đường, tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim, đột quỵ… Ngoài ra, sự tự ti về ngoại hình cũng khiến nhiều người, đặc biệt là phụ nữ, e ngại trong giao tiếp, bỏ lỡ nhiều cơ hội phát triển trong công việc và cuộc sống. Có thể nói, béo phì tác động tiêu cực trên cả phương diện thể chất lẫn tinh thần.

Giải pháp kiểm soát cân nặng hiệu quả

Các nghiên cứu y khoa hiện đại chỉ ra rằng một chương trình giảm cân bền vững cần hội tụ ba yếu tố: chế độ ăn uống hợp lý, tập luyện thể dục thể thao và điều chỉnh hành vi.

Về chế độ ăn uống, nguyên tắc an toàn là giảm từ 0,5 đến 1kg mỗi tuần. Điều này đạt được khi bạn giảm lượng calo nạp vào nhưng vẫn đảm bảo đầy đủ chất dinh dưỡng cần thiết. Một thực đơn khoa học nên giàu rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, bổ sung vừa đủ protein từ thịt nạc, cá, trứng, sữa hoặc các loại đậu. Ngược lại, cần hạn chế thực phẩm nhiều đường, chất béo bão hòa và muối. Đặc biệt, các phương pháp ăn kiêng cực đoan như nhịn ăn hoặc loại bỏ hoàn toàn một nhóm thực phẩm thường không mang lại hiệu quả lâu dài, dễ gây mệt mỏi và thiếu hụt dưỡng chất.

Về tập luyện, hoạt động thể chất không chỉ giúp tiêu hao năng lượng mà còn cải thiện sức khỏe tim mạch, tăng cường hệ miễn dịch và giúp tinh thần thoải mái hơn. Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo mỗi người nên duy trì tối thiểu 150 phút vận động vừa phải mỗi tuần, tương đương khoảng 30 phút mỗi ngày, 5 ngày/tuần. Các hình thức tập luyện rất đa dạng: đi bộ nhanh, chạy bộ, bơi lội, đạp xe, khiêu vũ hay chơi thể thao. Với người béo phì, có thể bắt đầu từ những bài tập nhẹ nhàng rồi tăng dần cường độ và thời gian.

Song song với đó, việc điều chỉnh hành vi cũng vô cùng quan trọng. Những thay đổi nhỏ như ăn chậm, tập trung vào bữa ăn, tránh vừa ăn vừa xem TV hoặc điện thoại, đặt mục tiêu giảm cân thực tế, ghi chép cân nặng hằng tuần và nhận sự động viên từ gia đình, bạn bè… đều góp phần tạo nên sự khác biệt. Với một số trường hợp, liệu pháp nhận thức hành vi từ chuyên gia tâm lý có thể hỗ trợ thêm trong việc kiểm soát thói quen ăn uống.

Khi nào cần đến các biện pháp y học can thiệp?

Không ít trường hợp, dù đã áp dụng chế độ ăn uống và tập luyện kiên trì nhưng vẫn không đạt được hiệu quả mong muốn. Khi đó, bác sĩ có thể xem xét chỉ định thuốc hỗ trợ giảm cân hoặc phương pháp phẫu thuật.

Trong đó, phẫu thuật nội soi thu nhỏ dạ dày là giải pháp hiện đại dành cho những bệnh nhân béo phì lâu năm, thừa cân quá mức, đã thử nhiều phương pháp nhưng thất bại. Bằng cách thu nhỏ kích thước dạ dày, phẫu thuật giúp người bệnh nhanh no hơn, giảm lượng thức ăn nạp vào, từ đó hỗ trợ giảm cân bền vững.

Tại Việt Nam, PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn là người tiên phong thực hiện kỹ thuật này. Với hơn 6 năm kinh nghiệm và hàng ngàn ca phẫu thuật thành công, bác sĩ đã giúp nhiều bệnh nhân lấy lại vóc dáng, cải thiện sức khỏe, phòng tránh nguy cơ biến chứng nặng nề do béo phì.

PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn chụp cùng bệnh nhân 

Kết luận

Béo phì là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu mỗi người chủ động thay đổi lối sống. Chế độ ăn lành mạnh, vận động thường xuyên, điều chỉnh hành vi và trong một số trường hợp, can thiệp y học sẽ giúp bạn giảm cân bền vững, cải thiện chất lượng cuộc sống. Đừng để cân nặng trở thành rào cản ngăn bạn sống khỏe mạnh và tự tin hơn mỗi ngày.