Sỏi mật là bệnh lý phổ biến ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa, đặc biệt ở các đối tượng có những yếu tố nguy cơ nhất định. Việc nhận biết các yếu tố này không chỉ giúp phòng ngừa bệnh mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Theo các nghiên cứu, có nhiều yếu tố có thể làm tăng nguy cơ phát triển sỏi mật, bao gồm yếu tố liên quan đến di truyền, lối sống, và một số bệnh lý khác.
1. Tuổi tác và giới tính
Nguy cơ phát triển sỏi mật tăng theo tuổi tác. Phụ nữ có nguy cơ bị sỏi mật cao hơn nam giới, đặc biệt trong độ tuổi từ 40 trở lên. Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng khoảng 20% phụ nữ trên 40 tuổi có khả năng bị sỏi mật, so với tỷ lệ 10% ở nam giới cùng độ tuổi. Điều này có liên quan đến nội tiết tố estrogen, chất có thể làm tăng mức cholesterol trong mật, từ đó tăng nguy cơ hình thành sỏi.
2. Yếu tố di truyền
Tiền sử gia đình có người bị sỏi mật có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Nếu cha mẹ hoặc anh chị em ruột bị sỏi mật, bạn có khả năng cao hơn để phát triển bệnh này. Các nghiên cứu di truyền đã chỉ ra rằng yếu tố di truyền chiếm khoảng 25-30% nguy cơ mắc bệnh sỏi mật, đặc biệt là trong các gia đình có tiền sử nhiều thế hệ bị bệnh.
3. Chế độ ăn uống nhiều chất béo, cholesterol
Chế độ ăn uống có ảnh hưởng lớn đến sự hình thành sỏi mật. Một chế độ ăn uống giàu chất béo bão hòa và cholesterol, nhưng ít chất xơ, có thể dẫn đến tăng nguy cơ phát triển sỏi mật. Theo một nghiên cứu của Viện Dinh dưỡng Quốc gia Hoa Kỳ (USDA), những người tiêu thụ nhiều thức ăn nhanh, thịt đỏ và thức ăn chiên rán có nguy cơ bị sỏi mật cao hơn khoảng 20-25% so với những người có chế độ ăn uống lành mạnh.
4. Tình trạng béo phì và giảm cân quá nhanh
Béo phì là một yếu tố nguy cơ quan trọng cho sự hình thành sỏi mật. Béo phì làm tăng sản xuất cholesterol, dẫn đến tích tụ cholesterol trong túi mật và hình thành sỏi. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), béo phì làm tăng nguy cơ sỏi mật gấp 2-3 lần so với người có cân nặng bình thường.
Ngược lại, giảm cân quá nhanh cũng là một yếu tố nguy cơ đáng chú ý. Khi cơ thể mất trọng lượng quá nhanh, mật không kịp điều tiết sản xuất, dẫn đến sự tích tụ cholesterol và hình thành sỏi. Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Journal of Hepatology cho thấy, những người giảm hơn 1.5 kg mỗi tuần có nguy cơ bị sỏi mật cao hơn so với những người giảm cân chậm và ổn định.
5. Bệnh tiểu đường và rối loạn chuyển hóa
Người bị tiểu đường hoặc các rối loạn chuyển hóa như hội chứng chuyển hóa, gan nhiễm mỡ có nguy cơ cao hơn phát triển sỏi mật. Điều này liên quan đến việc kiểm soát đường huyết kém, dẫn đến sự biến đổi thành phần của mật, đặc biệt là sự gia tăng cholesterol. Nghiên cứu cho thấy, người mắc tiểu đường có nguy cơ bị sỏi mật cao hơn 2-4 lần so với người không bị tiểu đường.
6. Dùng thuốc ngừa thai và liệu pháp hormone
Phụ nữ sử dụng thuốc ngừa thai hoặc liệu pháp hormone thay thế (HRT) cũng có nguy cơ cao hơn bị sỏi mật. Estrogen trong các liệu pháp này có thể làm tăng nồng độ cholesterol trong mật, từ đó dễ dàng hình thành sỏi. Nghiên cứu từ British Medical Journal đã chỉ ra rằng phụ nữ sử dụng liệu pháp hormone có nguy cơ cao hơn 1.5 lần so với người không sử dụng.
7. Mang thai
Mang thai cũng là một yếu tố nguy cơ cho việc hình thành sỏi mật, do sự thay đổi nội tiết tố và sự gia tăng cholesterol trong mật. Phụ nữ mang thai, đặc biệt trong ba tháng cuối, có nguy cơ bị sỏi mật cao hơn so với bình thường. Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng 5-12% phụ nữ mang thai phát triển sỏi mật trong quá trình mang thai hoặc ngay sau khi sinh.
Lời khuyên của PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn
Để giảm nguy cơ phát triển sỏi mật, bạn nên:
- Duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh, giàu chất xơ và ít chất béo bão hòa.
- Kiểm soát cân nặng và tránh giảm cân quá nhanh.
- Tập thể dục đều đặn và giữ lối sống năng động.
Đặc biệt, nếu bạn có tiền sử gia đình bị sỏi mật hoặc mắc các bệnh lý như tiểu đường, hãy thường xuyên kiểm tra sức khỏe và tư vấn với bác sĩ để có phương án phòng ngừa kịp thời.
Để đặt lịch khám hoặc tư vấn cùng PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn, quý khách vui lòng liên hệ:
.jpg)
