Chăm sóc, theo dõi và điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt là những yếu tố quan trọng trong việc phục hồi và ngăn ngừa tái phát ở bệnh nhân bị xuất huyết tiêu hóa. Dưới đây là các hướng dẫn chi tiết:
I. Chế độ ăn uống cho người bị xuất huyết tiêu hóa
Nguyên tắc chung:
Chế độ ăn uống nên nhẹ nhàng, dễ tiêu hóa, tránh gây kích thích niêm mạc đường tiêu hóa.
Bệnh nhân cần tuân thủ chế độ ăn uống do bác sĩ chỉ định, đặc biệt trong giai đoạn đầu sau xuất huyết.
Giai đoạn cấp tính (khi còn xuất huyết hoặc ngay sau can thiệp):
Nên:
- Nhịn ăn hoàn toàn trong 24-48 giờ đầu nếu xuất huyết còn đang diễn ra hoặc mới can thiệp. Thay vào đó, truyền dịch để cung cấp nước và điện giải.
- Sau khi tình trạng ổn định, bắt đầu bằng chế độ ăn lỏng: nước cháo loãng, nước súp không có cặn, nước lọc.
- Chuyển dần sang ăn mềm: cháo, súp, cơm nhão, khoai tây nghiền, tránh thức ăn cứng và khó tiêu.
Tránh:
- Các thức uống có gas, nước trái cây có vị chua, cà phê, rượu, bia.
- Thức ăn cay, nóng, có gia vị mạnh (ớt, tiêu, tỏi).
- Thực phẩm có chất kích thích niêm mạc như dưa muối, thức ăn chiên rán, nhiều dầu mỡ.
Giai đoạn hồi phục (khi tình trạng ổn định hơn):
Nên:
- Chế độ ăn cân bằng, giàu dinh dưỡng: bổ sung đầy đủ protein (thịt gà, cá, trứng), vitamin (trái cây không chua, rau xanh), và khoáng chất.
- Uống đủ nước, tốt nhất là nước lọc hoặc nước ấm.
- Ăn chia nhỏ bữa ăn trong ngày (4-6 bữa nhỏ) để giảm áp lực lên dạ dày.
Tránh:
- Các loại thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa, thức ăn nhanh, đồ ăn chế biến sẵn.
- Thức uống có chứa caffeine (cà phê, trà đen), đồ uống có cồn.
- Các loại thực phẩm khuyến nghị:
- Protein: Thịt nạc, cá, đậu phụ, trứng luộc.
- Tinh bột: Gạo, mì, bánh mì trắng, khoai tây (nấu chín kỹ).
- Rau xanh: Cải bó xôi, rau chân vịt, bông cải xanh, nhưng nên nấu chín mềm.
- Trái cây: Chuối, táo (nấu chín), lê (nấu chín), không ăn trái cây có vị chua như cam, chanh.
II. Chế độ sinh hoạt cho người bị xuất huyết tiêu hóa
Nghỉ ngơi và quản lý căng thẳng:
- Nghỉ ngơi: Bệnh nhân cần nghỉ ngơi đầy đủ, tránh làm việc nặng, căng thẳng trong thời gian đầu sau xuất huyết.
- Quản lý căng thẳng: Tập thể dục nhẹ nhàng, thiền, yoga có thể giúp giảm căng thẳng, từ đó giảm nguy cơ tái phát xuất huyết do stress.
- Giấc ngủ: Đảm bảo ngủ đủ giấc (7-8 giờ mỗi đêm) để hỗ trợ quá trình phục hồi.
Hoạt động thể chất:
- Bắt đầu với các hoạt động nhẹ nhàng như đi bộ, bài tập thở, tránh hoạt động gắng sức trong giai đoạn đầu sau xuất huyết.
- Tăng dần cường độ hoạt động thể chất khi cơ thể hồi phục, tuy nhiên cần tránh các bài tập gây áp lực lớn lên bụng hoặc có nguy cơ chấn thương.
Tránh các yếu tố gây kích thích:
- Rượu, bia: Cấm uống rượu bia hoàn toàn trong thời gian hồi phục, vì cồn có thể gây kích thích và tổn thương thêm cho niêm mạc dạ dày.
- Thuốc lá: Ngừng hút thuốc lá vì nicotine gây co mạch, giảm lưu thông máu đến niêm mạc, làm chậm quá trình lành vết thương và tăng nguy cơ loét.
- Thuốc giảm đau và NSAIDs: Tránh sử dụng các thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) như aspirin, ibuprofen, vì chúng có thể gây loét dạ dày và tái phát xuất huyết. Nếu cần thiết, dùng các loại thuốc thay thế theo chỉ định của bác sĩ.
III. Chăm sóc và theo dõi
Theo dõi tình trạng sức khỏe:
- Kiểm tra dấu hiệu tái phát: Quan sát các dấu hiệu như nôn ra máu, phân đen, chóng mặt, mệt mỏi, đau bụng. Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào, cần đến bệnh viện ngay lập tức.
- Kiểm tra huyết áp và nhịp tim: Đặc biệt ở những bệnh nhân có tiền sử huyết áp thấp hoặc tim mạch, cần theo dõi các chỉ số này thường xuyên.
Tuân thủ điều trị:
- Uống thuốc theo chỉ định của bác sĩ, không tự ý ngừng hoặc thay đổi liều lượng.
- Tham gia đầy đủ các buổi khám theo lịch hẹn để bác sĩ theo dõi quá trình hồi phục và điều chỉnh phương pháp điều trị nếu cần.
Giáo dục bệnh nhân và gia đình:
Cung cấp thông tin về bệnh, cách nhận biết triệu chứng tái phát, và cách xử lý khi có dấu hiệu xuất huyết.
Hướng dẫn về chế độ ăn uống, sinh hoạt, và việc tuân thủ điều trị.
Tầm soát và theo dõi bệnh lý nền:
Ở những bệnh nhân có bệnh lý nền như loét dạ dày tá tràng, xơ gan, hoặc ung thư tiêu hóa, cần tiến hành tầm soát định kỳ và theo dõi sát sao để phát hiện sớm các biến chứng hoặc tình trạng tái phát.
IV. Phòng ngừa tái phát
- Kiểm soát bệnh lý nền: Điều trị dứt điểm các bệnh lý như loét dạ dày tá tràng, xơ gan, và viêm ruột. Điều trị vi khuẩn Helicobacter pylori nếu có.
- Sử dụng thuốc bảo vệ niêm mạc: Trong trường hợp cần dùng NSAIDs hoặc aspirin, cân nhắc sử dụng kèm thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày như PPI (thuốc ức chế bơm proton) theo hướng dẫn của bác sĩ.
- Chế độ ăn uống lâu dài: Tiếp tục tuân thủ chế độ ăn uống cân bằng, tránh thức ăn và đồ uống có thể gây kích thích niêm mạc dạ dày.
Kết luận
Việc quản lý chế độ ăn uống, sinh hoạt và theo dõi chăm sóc cẩn thận sau xuất huyết tiêu hóa đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi và ngăn ngừa tái phát. Bệnh nhân và gia đình cần được cung cấp thông tin đầy đủ và hướng dẫn cụ thể để duy trì sức khỏe tốt nhất.
Để đặt lịch khám hoặc tư vấn cùng PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn, quý khách vui lòng liên hệ:
