Để hạn chế hội chứng ruột kích thích (IBS), bệnh nhân cần có chế độ ăn uống, sinh hoạt, chăm sóc và theo dõi hợp lý. Dưới đây là các khuyến nghị cụ thể:
1. Chế độ ăn uống
1.1. Chế độ ăn ít FODMAP
Chế độ ăn ít FODMAP đã được chứng minh là hiệu quả trong việc giảm các triệu chứng của IBS. FODMAP là viết tắt của Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides And Polyols - những loại carbohydrate khó tiêu hóa. Các loại thực phẩm chứa FODMAP cao nên được hạn chế hoặc tránh, bao gồm:
- Oligosaccharides: Được tìm thấy trong lúa mì, lúa mạch, đậu, đậu lăng, hành và tỏi.
- Disaccharides: Chủ yếu là lactose trong sữa và sản phẩm từ sữa như phô mai mềm và kem.
- Monosaccharides: Fructose có trong mật ong, táo, lê, và dưa hấu.
- Polyols: Sorbitol và mannitol có trong một số loại trái cây như táo, lê, quả mận, và trong chất tạo ngọt nhân tạo.
1.2. Tăng cường chất xơ hòa tan
Chất xơ hòa tan, như psyllium, có thể giúp giảm triệu chứng táo bón mà không làm gia tăng triệu chứng đầy hơi hoặc đau bụng. Các nguồn chất xơ hòa tan bao gồm:
- Yến mạch, lúa mạch, và hạt lanh.
- Rau xanh như bắp cải, cải bó xôi.
- Trái cây như táo (không vỏ), chuối, và quả mọng.
1.3. Hạn chế caffeine và rượu
Caffeine và rượu có thể kích thích ruột và gây triệu chứng IBS. Nên hạn chế hoặc tránh tiêu thụ các đồ uống chứa caffeine như cà phê, trà, nước ngọt, và tránh uống rượu bia.
1.4. Tránh thực phẩm gây kích ứng cá nhân
Một số bệnh nhân IBS có thể nhạy cảm với các loại thực phẩm cụ thể, như thức ăn chiên, đồ ăn cay, hoặc các sản phẩm từ sữa. Bệnh nhân nên ghi chép lại nhật ký ăn uống để xác định các loại thực phẩm nào gây kích ứng và tránh chúng.
1.5. Ăn uống điều độ
Ăn các bữa nhỏ, thường xuyên thay vì các bữa lớn để tránh làm căng ruột. Nên nhai kỹ và ăn chậm để giúp tiêu hóa tốt hơn và giảm nguy cơ bị đầy hơi.
2. Thay đổi lối sống
2.1. Tập thể dục đều đặn
Tập thể dục có thể cải thiện nhu động ruột, giảm căng thẳng và cải thiện tâm trạng. Các hoạt động như đi bộ, yoga, và bơi lội là những lựa chọn tốt cho bệnh nhân IBS. Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần có thể giúp cải thiện triệu chứng.
2.2. Quản lý stress
Stress là một yếu tố quan trọng có thể làm nặng thêm triệu chứng IBS. Các kỹ thuật giảm stress như yoga, thiền định, và kỹ thuật thở sâu có thể giúp giảm bớt lo âu và căng thẳng. Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) cũng đã được chứng minh là hiệu quả trong việc giảm triệu chứng IBS thông qua việc thay đổi cách suy nghĩ và phản ứng với stress.
2.3. Ngủ đủ giấc
Giấc ngủ ảnh hưởng lớn đến sức khỏe tiêu hóa. Cố gắng ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi đêm và duy trì một thói quen ngủ đều đặn có thể giúp giảm triệu chứng IBS.
3. Chăm sóc và theo dõi
3.1. Theo dõi triệu chứng
Việc theo dõi các triệu chứng hàng ngày có thể giúp nhận biết các yếu tố gây kích ứng và điều chỉnh chế độ ăn uống, lối sống phù hợp. Sử dụng một nhật ký triệu chứng để ghi lại thời gian, tần suất và mức độ của các triệu chứng, cũng như thực phẩm và hoạt động hàng ngày có thể giúp xác định mẫu kích thích.
3.2. Tham khảo ý kiến bác sĩ
Thường xuyên gặp bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa để kiểm tra và điều chỉnh kế hoạch điều trị. Bác sĩ có thể đề nghị các xét nghiệm bổ sung nếu triệu chứng thay đổi hoặc không cải thiện. Hơn nữa, việc tham khảo ý kiến của chuyên gia dinh dưỡng cũng có thể hữu ích để xây dựng chế độ ăn uống phù hợp.
3.3. Sử dụng thuốc khi cần thiết
Dùng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ, bao gồm thuốc chống co thắt, thuốc chống tiêu chảy, hoặc thuốc điều trị táo bón. Tránh tự ý sử dụng thuốc mà không có chỉ định.
4. Điều trị
4.1. Sử dụng Probiotics
Probiotics là các vi khuẩn có lợi có thể giúp cải thiện cân bằng vi sinh vật đường ruột và giảm triệu chứng IBS. Các nghiên cứu cho thấy một số loại probiotics như Bifidobacterium infantis có thể hiệu quả trong việc giảm đầy hơi và đau bụng. Bệnh nhân nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu sử dụng probiotics.
4.2. Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT)
CBT là một phương pháp điều trị tâm lý có thể giúp bệnh nhân IBS quản lý stress, lo âu và các yếu tố tâm lý liên quan. CBT tập trung vào việc thay đổi suy nghĩ và hành vi để giảm bớt triệu chứng IBS.
4.3. Điều trị bằng thuốc
- Thuốc chống co thắt: Như dicyclomine có thể giảm đau bụng và co thắt.
- Thuốc chống tiêu chảy: Loperamide thường được dùng cho bệnh nhân IBS-D để kiểm soát tiêu chảy.
- Thuốc chống táo bón: Polyethylene glycol có thể giúp cải thiện triệu chứng táo bón trong IBS-C.
- Thuốc chống trầm cảm: Các loại thuốc chống trầm cảm liều thấp, như amitriptyline, có thể giúp giảm đau và cải thiện triệu chứng ruột.
4.4. Hỗ trợ tâm lý
Tham gia các nhóm hỗ trợ và chia sẻ kinh nghiệm với những người cũng mắc IBS có thể giúp bệnh nhân cảm thấy được thông cảm và giảm bớt căng thẳng.
Kết luận
Việc duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh, lối sống tích cực, chăm sóc và theo dõi thường xuyên, cũng như sử dụng các biện pháp điều trị thích hợp có thể giúp giảm triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân mắc hội chứng ruột kích thích. Việc hợp tác chặt chẽ với bác sĩ chuyên khoa và tuân thủ kế hoạch điều trị là rất quan trọng để đạt được kết quả tốt nhất.
Để đặt lịch khám hoặc tư vấn cùng PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn, quý khách vui lòng liên hệ:
