Béo bụng có thể chia thành các kiểu như: béo bụng do tích mỡ dưới da (do ít vận động, ăn ngọt), béo bụng do căng thẳng (mỡ ở bụng trên, do áp lực, thiếu ngủ) và béo bụng do nội tiết (mỡ ở bụng dưới, do thay đổi hormone).
Béo bụng không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn mang đến nhiều rủi ro cho sức khỏe. Việc tích tụ mỡ quanh bụng và eo có thể là dấu hiệu của sự phát triển mỡ nội tạng – một loại mỡ nguy hiểm bao quanh các cơ quan trong ổ bụng và liên quan mật thiết đến các bệnh lý như tiểu đường, bệnh tim mạch, và rối loạn chuyển hóa. Hiểu rõ các hình thái của béo bụng giúp xác định nguyên nhân và phương pháp điều trị phù hợp.
Mỡ thừa tích tụ gây béo bụng
Béo bụng là gì
Béo bụng là tình trạng tích tụ mỡ thừa xung quanh vùng bụng và eo, được đo lường phổ biến bằng chỉ số vòng bụng. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), vòng bụng lớn hơn 90cm ở nam và 80cm ở nữ được coi là dấu hiệu béo bụng và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh chuyển hóa.
Các hình thái của béo bụng
Béo bụng có thể được chia thành 3 hình thái chính dựa trên vị trí tích tụ mỡ. Mỗi hình thái phản ánh một số nguyên nhân khác nhau và đòi hỏi phương pháp kiểm soát riêng biệt:
Béo bụng toàn bộ
Đây là dạng béo bụng khi mỡ thừa tích tụ đều ở khắp khu vực bụng, tạo thành một lớp mỡ dày bao quanh toàn bộ bụng. Béo bụng toàn bộ thường liên quan đến thói quen ăn uống giàu calo, nhiều chất béo bão hòa và ít chất xơ, kết hợp với lối sống ít vận động. Đây là dạng béo bụng nguy hiểm vì không chỉ có mỡ dưới da mà còn bao gồm mỡ nội tạng tích tụ xung quanh các cơ quan quan trọng, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tiểu đường và hội chứng chuyển hóa. Theo nghiên cứu tại Viện Sức khỏe Quốc gia Hoa Kỳ (NIH), những người có hình thái béo bụng toàn bộ có nguy cơ mắc bệnh tim cao gấp 2 lần so với người không có mỡ bụng. Điều này khiến cho béo bụng toàn bộ trở thành một trong những yếu tố nguy cơ chính dẫn đến tử vong do bệnh lý tim mạch.
Béo bụng trên
Dạng béo bụng này xảy ra khi mỡ thừa tập trung ở phần trên của bụng, quanh vùng dạ dày. Béo bụng trên thường thấy ở những người có thói quen ăn uống không điều độ, tiêu thụ nhiều đường và thực phẩm giàu calo, như nước ngọt, đồ ăn nhanh, và thực phẩm chế biến sẵn. Mỡ bụng trên không chỉ gây khó chịu mà còn có liên quan đến các vấn đề tiêu hóa như đầy bụng, khó tiêu. Nghiên cứu của Đại học Cambridge (2022) cho thấy người có mỡ tích tụ ở vùng bụng trên có nguy cơ gặp phải các bệnh lý chuyển hóa cao hơn 30% so với người không bị béo bụng. Dạng béo bụng này cũng dễ dẫn đến kháng insulin và nguy cơ tiểu đường loại 2 cao hơn so với bình thường. >>> Xem thêm bài viết:Tiền béo phì là gì?
Béo bụng dưới
Béo bụng dưới
Tích tụ mỡ ở phần bụng dưới, khu vực từ rốn trở xuống, là một dạng béo bụng thường gặp ở những người có lối sống ít vận động, đặc biệt là người làm việc văn phòng. Dáng bụng phình phía dưới gây cảm giác nặng nề và áp lực cho cột sống và lưng, dẫn đến nguy cơ đau nhức mãn tính. Béo bụng dưới cũng là dấu hiệu của sự suy giảm lưu thông máu và tích tụ mỡ lâu dài, nhất là ở những người có thói quen ngồi nhiều giờ liên tục. Một nghiên cứu từ Viện Dinh dưỡng Hoa Kỳ cho thấy người có béo bụng dưới dễ mắc các bệnh lý xương khớp và cột sống hơn 20% so với người có cân nặng bình thường. Điều này đặc biệt quan trọng ở người lớn tuổi, khi mà khả năng lưu thông máu đã suy giảm.
Các nguyên nhân dẫn đến béo bụng
Các nguyên nhân phổ biến dẫn đến béo bụng bao gồm:
Chế độ ăn uống giàu calo, đường, và chất béo bão hòa: Tiêu thụ quá nhiều đồ ngọt, thức ăn nhanh, và thực phẩm chế biến sẵn là nguyên nhân hàng đầu gây tích tụ mỡ quanh bụng.
Lối sống ít vận động: Sự thiếu hụt hoạt động thể chất làm giảm khả năng đốt cháy calo, dẫn đến tích lũy mỡ trong cơ thể, đặc biệt là ở vùng bụng.
Yếu tố di truyền: Di truyền cũng đóng vai trò quan trọng, khi những người có tiền sử gia đình mắc bệnh béo phì thường có xu hướng tích tụ mỡ bụng.
Nội tiết tố: Sự thay đổi nội tiết tố, đặc biệt là ở phụ nữ trong giai đoạn mãn kinh, có thể gây tích tụ mỡ bụng. Các nghiên cứu cho thấy sự suy giảm estrogen ở phụ nữ làm tăng nguy cơ mỡ bụng, đặc biệt là vùng bụng dưới và quanh eo.
Nguy cơ sức khỏe khi bị béo bụng
Béo bụng không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn mang lại nhiều nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng: Bệnh tim mạch: Mỡ nội tạng tích tụ quanh các cơ quan quan trọng làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. Theo nghiên cứu của Tạp chí Y học New England, người bị béo bụng có nguy cơ mắc bệnh tim cao gấp đôi so với người có vòng bụng bình thường. Tiểu đường loại 2: Mỡ bụng, đặc biệt là mỡ nội tạng, có thể làm tăng nguy cơ kháng insulin, dẫn đến tiểu đường loại 2. Một nghiên cứu tại Tạp chí Tiểu đường Hoa Kỳ cho thấy người có béo bụng có nguy cơ mắc tiểu đường cao hơn 40%. Rối loạn lipid máu và huyết áp cao: Người bị béo bụng dễ gặp các vấn đề như cholesterol cao và huyết áp cao, làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và các bệnh lý mạch máu khác. >>> Xem thêm:Rối loạn chuyển hóa axit béo là gì?
PGS.TS.BS NGUYỄN ANH TUẤN chia sẻ các mẹo giảm béo bụng hiệu quả
Để giảm béo bụng hiệu quả, cần có sự kết hợp giữa chế độ ăn uống, tập luyện và đôi khi là các biện pháp y tế hỗ trợ.
Thay đổi chế độ ăn uống
Tăng cường thực phẩm giàu chất xơ: Chất xơ giúp cải thiện hệ tiêu hóa, làm giảm cảm giác đói, hỗ trợ giảm béo hiệu quả. Rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt và trái cây tươi là những lựa chọn lý tưởng. Hạn chế đường và chất béo bão hòa: Tránh các loại đồ ngọt, nước có gas, và đồ ăn nhanh vì chúng dễ gây tích tụ mỡ bụng. Tăng cường protein: Protein giúp thúc đẩy quá trình trao đổi chất và tạo cảm giác no lâu, làm giảm calo tiêu thụ. Nghiên cứu từ Đại học Cambridge chỉ ra rằng người ăn đủ protein trong khẩu phần giảm mỡ bụng nhanh hơn 15% so với người thiếu protein.
Tập luyện thể chất đều đặn
Bài tập cardio: Tập cardio như chạy bộ, đạp xe hoặc bơi lội giúp đốt cháy calo và giảm mỡ bụng. Theo nghiên cứu của Tạp chí Dinh dưỡng Hoa Kỳ, người tập ít nhất 150 phút cardio mỗi tuần giảm béo bụng hiệu quả hơn 40% so với người không tập luyện. Bài tập kháng lực: Các bài tập kháng lực như plank, nâng tạ giúp tăng cường cơ bắp và giảm tích tụ mỡ bụng.
Phẫu thuật nội soi thu nhỏ dạ dày cho trường hợp béo bụng nghiêm trọng
Phẫu thuật nội soi thu nhỏ dạ dày cải thiện béo bụng
Với những trường hợp béo phì hoặc béo bụng nặng, phẫu thuật nội soi thu nhỏ dạ dày là phương pháp hiệu quả để giảm lượng thức ăn tiêu thụ và kiểm soát cơn thèm ăn. Nghiên cứu của Hiệp hội Phẫu thuật Béo phì Hoa Kỳ cho thấy người thực hiện phẫu thuật này giảm trung bình 30% mỡ bụng trong 6 tháng và cải thiện chỉ số sức khỏe liên quan đến bệnh tim và tiểu đường.
Lời khuyên để duy trì vóc dáng và ngăn ngừa béo bụng
Duy trì chế độ ăn uống cân bằng: Kiểm soát khẩu phần ăn và chọn thực phẩm lành mạnh để hạn chế tích tụ mỡ. Vận động thường xuyên: Tập luyện đều đặn giúp duy trì cân nặng lý tưởng và ngăn ngừa mỡ bụng. Ngủ đủ giấc và giảm căng thẳng: Thiếu ngủ và căng thẳng tăng cortisol – hormone gây tích tụ mỡ bụng. Béo bụng là yếu tố cảnh báo sức khỏe đáng lưu ý và cần có biện pháp can thiệp kịp thời. Hy vọng với bài viết này, bạn sẽ tìm ra phương pháp hiệu quả để kiểm soát và giảm mỡ bụng, bảo vệ sức khỏe lâu dài.
