1. Khái niệm Polyp túi mật và tổn thương dạng polyp túi mật
Polyp túi mật là những khối u dạng nốt hoặc u nhú phát triển từ lớp niêm mạc lót trong lòng túi mật và nhô vào lòng túi mật. Polyp túi mật có thể đơn độc hoặc xuất hiện cùng lúc nhiều polyp.
Tổn thương dạng polyp túi mật bao gồm polyp thực sự (như u tuyến) và các tổn thương không phải u (như cholesterol polyp). Hầu hết các polyp túi mật là tổn thương lành tính và không phải là ung thư, nhưng một số polyp, đặc biệt là u tuyến, có thể có nguy cơ cao trở thành ung thư.
2. Căn nguyên và cơ chế bệnh sinh
2.1. Căn nguyên
- Cholesterol polyp: Đây là loại polyp túi mật phổ biến nhất, chiếm khoảng 60-70% các trường hợp. Cholesterol polyp hình thành do sự tích tụ cholesterol trong các đại thực bào dưới lớp niêm mạc túi mật.
- U tuyến túi mật (Adenoma): Là loại polyp có nguy cơ cao trở thành ung thư. U tuyến túi mật có nguồn gốc từ sự tăng sinh bất thường của các tế bào niêm mạc túi mật.
- Polyp viêm (Inflammatory polyp): Phát triển từ các tế bào viêm và mô sẹo sau viêm túi mật mạn tính.
- Polyp dạng cơ tuyến (Adenomyomatosis): Do sự dày lên và tăng sinh quá mức của cả lớp niêm mạc và lớp cơ của thành túi mật.
2.2. Cơ chế bệnh sinh
- Tích tụ cholesterol: Trong cholesterol polyp, cholesterol dư thừa tích tụ trong các đại thực bào, tạo thành các nốt nhỏ nhô vào lòng túi mật.
- Viêm mạn tính: Polyp viêm và adenomyomatosis có thể phát triển do kích thích và viêm mạn tính, dẫn đến tăng sinh tế bào và hình thành polyp.
- Đột biến gen: U tuyến túi mật có thể phát triển do đột biến gen làm tăng sinh tế bào không kiểm soát, một quá trình tương tự như sự phát triển của u tuyến trong đại tràng.
3. Tỷ lệ thường gặp
Polyp túi mật khá phổ biến và thường được phát hiện tình cờ khi siêu âm bụng. Tỷ lệ mắc polyp túi mật ước tính khoảng 4-7% dân số. Hầu hết các polyp này là polyp cholesterol và không gây triệu chứng.
Polyp lớn hơn 10 mm, hoặc polyp u tuyến có nguy cơ cao ung thư hóa, ít gặp hơn nhưng quan trọng về mặt lâm sàng.
4. Biểu hiện lâm sàng
- Đa phần không có triệu chứng: Hầu hết polyp túi mật được phát hiện tình cờ khi siêu âm kiểm tra. Chúng thường không gây ra triệu chứng cụ thể.
- Đau bụng: Một số bệnh nhân có thể cảm thấy đau âm ỉ hoặc khó chịu ở vùng hạ sườn phải, giống như triệu chứng của sỏi túi mật.
- Triệu chứng khác: Polyp lớn hoặc kèm theo sỏi túi mật có thể gây cơn đau quặn mật, buồn nôn, nôn mửa, đầy bụng, khó tiêu.
5. Các phương pháp chẩn đoán
5.1. Siêu âm bụng
Siêu âm là phương pháp chẩn đoán chính để phát hiện polyp túi mật. Trên siêu âm, polyp thường xuất hiện như các nốt tăng âm, không tạo bóng cản, dính vào thành túi mật.
Polyp lớn hơn 10 mm, đa polyp, hoặc polyp có tăng sinh mạch máu cần được theo dõi chặt chẽ hơn vì có nguy cơ cao ung thư hóa.
5.2. Siêu âm nội soi (EUS)
Siêu âm nội soi cung cấp hình ảnh chi tiết hơn về polyp túi mật, giúp phân biệt giữa polyp lành tính và polyp có nguy cơ ung thư. Đây là phương pháp có độ nhạy và đặc hiệu cao hơn so với siêu âm bụng thông thường.
5.3. Chụp cộng hưởng từ (MRI) và MRCP
MRI và MRCP có thể được sử dụng để đánh giá polyp túi mật và phân biệt với các tổn thương khác, đặc biệt khi nghi ngờ ung thư túi mật.
6. Biến chứng của polyp túi mật
- Viêm túi mật: Polyp lớn có thể gây tắc nghẽn đường mật, dẫn đến viêm túi mật.
- Ung thư hóa: Một số loại polyp, đặc biệt là u tuyến, có nguy cơ phát triển thành ung thư túi mật. Nguy cơ này cao hơn nếu polyp lớn hơn 10 mm, tăng nhanh về kích thước, hoặc có tăng sinh mạch máu trên hình ảnh siêu âm.
7. Khi nào cần cắt túi mật?
Chỉ định cắt túi mật trong trường hợp polyp túi mật dựa vào các yếu tố nguy cơ ung thư hóa:
- Polyp lớn hơn 10 mm: Đây là tiêu chuẩn quan trọng nhất để chỉ định cắt túi mật vì nguy cơ ung thư hóa cao.
- Polyp có tăng sinh mạch máu: Hình ảnh tăng sinh mạch máu trên siêu âm nội soi hoặc MRI gợi ý nguy cơ cao ung thư hóa.
- Polyp có tăng kích thước nhanh: Polyp tăng nhanh về kích thước trong quá trình theo dõi cần được loại bỏ để tránh nguy cơ ung thư hóa.
- Polyp kèm theo sỏi túi mật: Nguy cơ viêm túi mật và ung thư hóa cao hơn, đặc biệt khi có sỏi lớn.
- Polyp kèm theo triệu chứng: Đau bụng, buồn nôn, khó chịu vùng hạ sườn phải cần được xem xét cắt túi mật để loại bỏ nguyên nhân gây triệu chứng.
8. Polyp túi mật có thể trở thành ung thư túi mật không? Khi nào thì có nguy cơ này?
- Nguy cơ ung thư hóa: Mặc dù hầu hết polyp túi mật là lành tính, u tuyến túi mật có nguy cơ cao trở thành ung thư. Nguy cơ này phụ thuộc vào kích thước và đặc điểm của polyp.
- Polyp lớn hơn 10 mm: Polyp có kích thước lớn hơn 10 mm có nguy cơ ung thư hóa cao hơn và cần được loại bỏ ngay cả khi không có triệu chứng.
- Polyp tăng kích thước nhanh: Polyp tăng nhanh về kích thước trong quá trình theo dõi cũng gợi ý nguy cơ ung thư hóa.
- Đặc điểm hình thái học: Polyp có bề mặt không đều, tăng sinh mạch máu, hoặc có dấu hiệu xâm lấn thành túi mật trên siêu âm hoặc MRI cần được xem xét cắt bỏ do nguy cơ ung thư cao.
9. Lời khuyên cho người bị polyp túi mật
- Theo dõi định kỳ: Nếu polyp nhỏ hơn 10 mm và không có dấu hiệu nghi ngờ ung thư, hãy theo dõi định kỳ bằng siêu âm mỗi 6-12 tháng để kiểm tra sự thay đổi kích thước hoặc hình thái.
- Tuân thủ chỉ định cắt túi mật: Nếu polyp lớn hơn 10 mm, có tăng kích thước, hoặc có triệu chứng, hãy thực hiện cắt túi mật theo khuyến cáo của bác sĩ để ngăn ngừa nguy cơ ung thư hóa.
- Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh: Chế độ ăn giàu chất xơ, ít chất béo bão hòa có thể giúp giảm nguy cơ hình thành polyp và các bệnh lý túi mật khác.
- Hạn chế tiêu thụ rượu bia và thuốc lá: Các yếu tố này có thể kích thích viêm túi mật và tăng nguy cơ ung thư hóa.
- Khám sức khỏe định kỳ: Nếu bạn có tiền sử gia đình bị ung thư túi mật hoặc các yếu tố nguy cơ khác, hãy kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.
Kết luận
Polyp túi mật là một tình trạng phổ biến, thường không gây triệu chứng và có thể là lành tính. Tuy nhiên, một số polyp, đặc biệt là u tuyến, có nguy cơ ung thư hóa. Việc nhận biết sớm, theo dõi định kỳ và can thiệp kịp thời là quan trọng để ngăn ngừa ung thư túi mật.
Để đặt lịch khám hoặc tư vấn cùng PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn, quý khách vui lòng liên hệ:
